Nederland worstelt met toenemende verkeersstropingen: oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen

Het verkeer op de Nederlandse wegen is al jarenlang een broodnodig onderwerp van discussie, en de laatste jaren is het probleem van files en verkeersstropingen zelfs verder toegenomen. In dit artikel wordt ingegaan op de toestand van het Nederlandse wegennet, de toegenomen drukte op de wegen, de gevolgen voor zowel individuen als de economie, en mogelijke oplossingen die op tafel liggen. Alle gegevens zijn gebaseerd op recente publicaties van verkeersdeskundigen, rapporten van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en andere betrouwbare bronnen.


Toenemende verkeersdruk in Nederland

De afgelopen decennia is het aantal auto’s in Nederland gigantisch toegenomen. Dit is een directe gevolg van de groei van het aantal inwoners en de toegenomen mobiliteit. In de jaren vijftig en zestig, toen de eerste snelwegen werden aangelegd, kon men zich dit nog niet voorstellen. Het probleem begon echter echt te groeien in de jaren negentig, toen het aantal files en de tijd die mensen in die files doorbrachten sterk toenamen.

Vandaag de dag zitten er dagelijks bijna een half miljoen automobilisten vast in files. De groei van files is zelfs met zeven procent per jaar. Het trieste aan de toestand is dat in elke auto gemiddeld slechts anderhalve persoon zit, wat betekent dat er veel inefficiëntie in zit. De files kosten de Nederlandse economie bovendien al jarenlang een half miljard euro per jaar.


Wat is een file?

Volgens Rijkswaterstaat is een file een verzamelbegrip voor drie soorten verkeer:

  • Langzaam rijdend verkeer: Verkeer dat over minimaal twee kilometer nergens sneller rijdt dan 50 km/u, maar doorgaans wel sneller dan 25 km/u.
  • Stilstaand verkeer: Verkeer dat over minimaal twee kilometer vrijwel overal minder dan 25 km/u rijdt.

Dit betekent dat files niet altijd volledig stilstaand zijn, maar ook het gevolg kunnen zijn van langzaam rijdend verkeer. De groei van het aantal files is dus niet alleen gebaseerd op het aantal uren dat mensen vastzitten, maar ook op de verlenging van de tijd die ze nodig hebben om hun bestemming te bereiken.


Vergelijkbare situaties in andere landen

De Nederlandse situatie met verkeersstropingen is niet uniek. Het Duitse Ruhrgebied en de regio Londen zijn bijvoorbeeld ook erg druk. Wat Nederland echter extra gevoelig maakt voor files is het feit dat het land meer in- en uitvoegend verkeer heeft dan veel andere landen. Meer in- en uitvoer op snelwegen betekent meer remmen en dus meer kans op verstoppingen.

Deze vergelijking benadrukt dat het probleem van files niet alleen een kwestie is van infrastructuur, maar ook van het verkeersgedrag van individuen en het verkeersbeleid dat wordt gevoerd.


Gevolgen van files voor individuen en de economie

De impact van files is niet alleen op het niveau van het individu voelbaar, maar ook op macro-economisch niveau. In 2023 stonden er in Nederland files met een totale lengte van 67.181 kilometer – ruim anderhalf keer de aardbol rond. Dit is een nieuw record.

Het leeuwendeel van deze files vond plaats in de Randstad en betrof personenauto’s. De kosten van files zijn enorm: in 1997 berekende de Adviesdienst Verkeer en Vervoer dat particulieren, bedrijven en de overheid samen 1.694 miljoen gulden verloren door vertraging in de file. Hoewel dit cijfer ouder is, is het een duidelijke indicator van de schaal van het probleem.


Hoe ziet de toekomst eruit?

Prognoses geven aan dat het aantal auto's op de Nederlandse wegen over vijf jaar met 10 procent zal stijgen. Dit betekent dat files niet alleen langer worden, maar ook langer blijven staan. De ochtendspits zal bijvooregen om elf uur pas afnemen, terwijl de avondspits zich rond drie uur 's middags al weer aandient.

Daarnaast is er een groeiende drukte buiten de snelwegen. Hierdoor is het noodzakelijk om het hele wegennetwerk te bekijken en te verbeteren. Rijkswaterstaat verwacht dat het in de toekomst in heel Nederland met opzet files zal creëren om het verkeer op belangrijke knooppunten te laten doorstromen.


Moet je files oplossen of aanpakken?

Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen is het oplossen van files compleet onmogelijk. Het is echter wel mogelijk om files aan te pakken en te verminderen. Een paar van de voorgestelde maatregelen zijn:

  • Beter afgestemde wegwerkzaamheden, zodat verkeersstromen minder worden belemmerd.
  • Minder in- en afritten, om onnodige vertraging te vermijden.
  • Verbetering van het rijgedrag, zoals rekeningrijden tijdens spitsuren.
  • Mogelijke prijsmaatregelen, zoals het introduceren van spitsheffingen, om automobilisten te stimuleren om alternatieve tijden te kiezen.

Tertoolen benadrukt dat minstens 33 procent van de deelnemers aan de spits niet werkt, maar bijvoorbeeld boodschappen doet of familie bezoekt. Als deze groep wordt geconfronteerd met extra kosten tijdens spitsuren, zouden ze waarschijnlijk alternatieve tijden kiezen, wat zou leiden tot een verminderde druk op de wegen.


Praktijkvoorbeeld: files verminderen in de regio Rotterdam

Hoewel de landelijke cijfers weinig hoop bieden, is er wel een positief voorbeeld: in de regio Rotterdam is het aantal files vorig jaar met 10 procent verminderd. Dit toont aan dat gericht beleid kan werken, al is het effect op landelijke schaal moeilijk te meten.

Het kabinet streeft ernaar om de voornaamste aanvoerwegen naar de Randstad, de zogeheten achterlandverbindingen, rond 2005 filevrij te maken. Hoewel dit doel niet is gehaald, is het duidelijk dat gerichte interventies op regionaal niveau effecten kunnen hebben.


De rol van Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat speelt een centrale rol in het beheren van het wegennet en het verbeteren van de verkeersdoorstroming. In midden-Nederland creëert de dienst met opzet files op specifieke locaties, zoals bij knooppunt Everdingen, waar de A27 en de A2 elkaar kruisen. Door de file voor het knooppunt aan te leggen, verbetert de doorstroming op het kruispunt. Dit is een experimentele methode die tot nu toe resultaat geeft.

De vuistregel is: geen file op een verkeersknooppunt, anders slibben ook andere snelwegen dicht. Files mogen dus alleen ontstaan op delen van een snelweg zonder oprit, en meestal vlak voor een verkeersknooppunt. Het creëren van een file is vrij eenvoudig: Rijkswaterstaat vermindert simpelweg het aantal rijstroken of speelt met plannen voor verkeerslichten.


De impact van slecht weer en ongelukken

Slecht weer en ongelukken behoren tot de belangrijkste oorzaken van filevorming. November is vaak de drukste filemaand van het jaar. Dit heeft meerdere oorzaken: het is langer donker, het weer is vaak slecht, en minder mensen nemen vrije dagen op voor de kerstperiode, wat leidt tot meer verkeer.

Cees Quaks van de ANWB benadrukt dat het aantal reistijden dat verloren gaat door files in 2023 neerkomt op 63 miljoen uur. Dit betekent dat zowel Nederlandse als buitenlandse weggebruikers verlies lijden. Samen rijden al deze voertuigen ruim 70 miljard kilometer per jaar.


Positieve ontwikkelingen

Hoewel de cijfers en de toekomstprognoses soms somber zijn, zijn er ook positieve ontwikkelingen. Door het aanleggen van nieuwe snelwegen, extra rijstroken en opritten is het mogelijk om bestemmingen sneller te bereiken dan vroeger. Jan van der Waard van de Adviesdienst Verkeer en Vervoer benadrukt dat de meeste mensen toch per saldo minder lang over hun bestemming doen dan twintig jaar geleden.

Dit is vooral te danken aan verbeteringen in het wegennet en verkeersbeheer. De toekomst hangt echter af van verdere investeringen, beleid en verandering in rijgedrag.


Conclusie

De Nederlandse situatie met betrekking tot files is complex en wordt beïnvloed door meerdere factoren, zoals het aantal auto’s, het verkeersgedrag, het weer en het ontwerp van het wegennet. De toegenomen druk op de wegen heeft gevolgen voor zowel individuen als de economie. Ondanks de uitdagingen zijn er ook voorbeelden van succesvolle interventies en experimenten die tonen dat het mogelijk is om de impact van files te verminderen.

Gericht beleid, verbetering van het verkeersbeheer en verandering in rijgedrag zijn sleutelmaatregelen. Of het mogelijk is om de toekomst verkeerssituatie volledig onder controle te krijgen, blijft echter een open vraag. Wat wel duidelijk is, is dat het verkeer in Nederland een gevoelige kwestie blijft, en dat het belangrijk is om er bewust over na te denken bij het plannen van reizen en verblijven in het land.


Bronnen

  1. Files, oorzaken en oplossingen
  2. Veel filerecords, maar voor de crisis was het nog erger
  3. Bestrijding van files
  4. Files oplossen gaat nooit lukken
  5. Creëren van files om files te voorkomen

Related Posts