Mooiste Nederlandse dorpen en steden langs rivieren
juli 17, 2025
De demografische ontwikkelingen van de komende decennia zullen van grote invloed zijn op de structuur, samenstelling en leefomgeving van Nederlandse steden. In het bijzonder wordt de toekomstige stedelijke samenleving sterk beïnvloed door migratie, vergrijzing en het veranderende aandeel van allochtone bevolking. Volgens meerdere analyses en prognoses, zoals die van het CBS, PBL en WRR, verwacht men dat Nederland in 2050 een bevolking zal tellen met een aanzienlijk groter aandeel allochtone inwoners dan tegenwoordig. Deze veranderingen zullen zich zowel op de grote steden als op kleinere gemeenten voelen. Deze artikel biedt een gedetailleerde overzicht van de verwachtingen voor 2050, met een focus op de allochtone bevolking in de steden, en de mogelijke gevolgen voor maatschappelijke samenstelling, integratie en beleid.
De toekomstige bevolkingsgroei en -samenstelling
De bevolking van Nederland wordt verwacht toe te nemen tot 2050, met een sterke invloed van migratie. Tabel 1 uit bron [3] toont de veranderingen in bevolkingssamenstelling, afhankelijk van het migratieniveau. Bij een hoger migratiesaldo zal het aandeel van inwoners met een Nederlandse herkomst dalen, terwijl het aandeel van allochtone inwoners zal stijgen. In 2023 had 73 procent van de bevolking een Nederlandse herkomst, maar dit percentage wordt verwacht te dalen tot maximaal 58 procent bij hoge migratie. Deze cijfers geven aan dat de demografische structuur van Nederland sterk zal veranderen, met een toename van de diversiteit en een groter aandeel allochtone bevolking in de steden.
Bevolkingsgroei en migratie in de steden
De concentratie van bevolking en banen in stedelijke gebieden, vooral in de Randstad, is een sterke trend geweest in de afgelopen decennia. Bron [2] meldt dat de Randstad tot 2030 sterker zal groeien dan andere regio's, vooral door de aantrekkingskracht van steden voor zowel in- en uitwetervluchtige migranten. Na 2030 hangt de verdere ontwikkeling af van toekomstige scenario's, die variëren van verder sterk stedelijke concentratie tot meer spreiding van de bevolking. In alle scenario’s speelt migratie een cruciale rol in de groei van steden en de verandering in hun demografische samenstelling.
De stedelijke groei wordt vooral gedreven door de jongere bevolkingsopbouw en de aantrekkingskracht van de stad. In het bijzonder zullen steden als Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, die al bekend staan om hun hoge mate van diversiteit, in 2050 mogelijk een bevolking vertegenwoordigen waarin minderheden de meerderheid vormen. Dit verschijnsel is wereldwijd zeldzaam en benadrukt de unieke positie van Nederland in het veld van migratie en integratie.
Allochtone bevolking in de steden in 2050
Volgens de CBS-prognose zal het aandeel van allochtone bevolking in steden in 2050 aanzienlijk groeien. In 2023 was het aandeel van allochtonen al hoger in steden dan in de rest van het land. Deze trend wordt alleen maar versterkt door hoge migratiecijfers. Tabel 2 uit bron [1] toont de verwachtingen voor 2070, waarin allochtone bevolking, met name tweede en derde generatie, een meerderheid vormt in steden. De mate van integratie van deze groepen zal bepalend zijn voor de toekomst van Nederlandse steden.
Bron [5] benadrukt dat de migratiediversiteit in veel gemeenten sterk toeneemt. Amsterdam, Den Haag en Rotterdam worden genoemd als drie van de meest diverse steden ter wereld. Ook grensgemeenten en randgemeenten rondom deze steden zien een toename van allochtone bevolking. Deze veranderingen hebben gevolgen voor de maatschappelijke samenstelling, integratie en beleidsvorming. De WRR pleit in haar rapport voor een actiever beleid om migranten te integreren en het samenleven te ondersteunen.
De rol van integratie en identiteit
De vraag wat het betekent om je te identificeren met Nederland is centraal in de discussie over de toekomstige samenleving. Volgens bron [1] is de mate van integratie van tweede en derde generatie allochtonen cruciaal voor de leefbaarheid van het land. Als deze groepen op belangrijke integratie-indicatoren niet meer te onderscheiden zijn van autochtonen, dan kan Nederland behouden blijven als een welvaartstaat met een overheid die voorziet in de behoeften van een divers maatschappij.
De Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 onderzoekt de gevolgen van bevolkingsgroei en migratie. Het doel van deze commissie is om te bepalen hoe de overheid kan bijdragen aan een leefbaar land, waarin integratie centraal staat. Bron [1] meldt dat de commissie uitgaat van scenario’s van het NIDI/CBS-rapport, maar ook extra scenario’s overwegt waarbij van een hoger migratiesaldo wordt uitgegaan. Dit laat zien dat de huidige migratietrends een belangrijke rol spelen in de bepaling van toekomstige beleidslijnen.
Bevolkingsgroei in Utrecht en andere provincies
Provincie Utrecht wordt verwacht in 2050 te groeien tot 1,464 miljoen inwoners, wat 7,9% van de totale bevolking van Nederland zal zijn. Dit is in lijn met de trends van stedelijke groei en migratie. Bron [4] meldt dat 19 van de 25 gemeenten in Utrecht een toename van de bevolking zullen zien tot 2050. De gemeenten die het sterkst groeien zijn Woudenberg, Utrecht zelf en Bunschoten. Deze groei wordt voornamelijk aangedreven door migratie en een jonge bevolkingsopbouw.
De verwachting is dat de Randstad in 2050 sterker zal groeien dan andere regio's. Dit geldt ook voor Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant. De gemeenten aan de randen van Nederland zullen echter sneller vergrijzen dan steden in de Randstad. Bron [4] meldt dat in 2035 29% van de inwoners in kleinere gemeenten 65 jaar of ouder zullen zijn, vergeleken met ongeveer 20% in grote steden. Dit betekent dat de demografische verschillen tussen steden en kleinere gemeenten mogelijk zullen toenemen, met een verhoogd aandeel ouderen in de Randstad en snelle vergrijzing aan de randen van het land.
De toekomstige situatie van ouderen met een migratieachtergrond
De verwachting is dat het aandeel ouderen met een migratieachtergrond in 2050 aanzienlijk zal stijgen, vooral in gemeenten met een hoge mate van stedelijke bevolking en migratie. Bron [4] meldt dat in gemeenten zoals Amersfoort, Nieuwegein, Veenendaal en Zeist, het verwachte aandeel ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond relatief hoog zal zijn. Deze cijfers geven aan dat ouderen met een migratieachtergrond een belangrijke rol zullen spelen in de demografische structuur van Nederlandse steden.
De huidige trend van vergrijzing wordt ook beïnvloed door migratie. Volgens het PBL zal vergrijzing overal in Nederland plaatsvinden, maar aan de randen van het land zal dit sneller gaan dan in de Randstad. De verwachting is dat de regionale verschillen eerst groter zullen worden en daarna weer afnemen. De mate van verstedelijking is een belangrijke factor in de mate van vergrijzing. Hoe groter en verstedelijker een gemeente is, hoe lager het aandeel ouderen. Dit betekent dat steden in de Randstad relatief jonger zullen blijven dan gemeenten aan de rand van Nederland.
Conclusie
De demografische ontwikkelingen van de komende decennia zullen van grote invloed zijn op de samenstelling van Nederlandse steden. De verwachting is dat het aandeel allochtone bevolking aanzienlijk zal stijgen, met name in stedelijke gebieden. De trends van bevolkingsgroei, migratie en vergrijzing zullen samenleidingen in steden en regio's verder diversifiëren. De mate van integratie van allochtone bevolking zal bepalend zijn voor de toekomst van Nederlandse steden. De huidige beleidsvorming en maatschappelijke ontwikkelingen zullen moeten bijsturen om een leefbaar en inclusief land te behouden. De rol van integratie, identiteit en demografische veranderingen is essentieel in de voorbereiding op de toekomst van Nederlandse steden in 2050.