Nederlandse bezienswaardigheden: een overzicht van de meest populaire en unieke plekken
juli 17, 2025
Het idee om een nieuw dorp te bouwen in de diepste polder van Nederland lijkt op het eerste gezicht uitzonderlijk. Toch is dit exact de ambitie van de gemeente Zuidplas, die in 2017 begon met de voorbereidingen voor het ontwikkelen van Cortelande – het Vijfde Dorp. Het doel is om een toekomstbestendig dorp te realiseren dat niet alleen ruimte biedt voor woningbouw, maar ook in staat is om de klimaatuitdagingen van de komende generaties te trotseren. In dit artikel worden de geografische, historische en huidige ontwikkelingen van Cortelande en de Zuidplaspolder besproken, met aandacht voor de kritiek, de uitdagingen en de plannen voor een klimaatbestendige polderstad.
De Zuidplaspolder en haar geschiedenis
De Zuidplaspolder ligt tussen de dorpen Gouda en Zevenhuizen, in de regio Zuid-Holland. Het is bekend om zijn uitzonderlijk laaggelegen grond – het diepste deel van de polder ligt op circa zes meter onder NAP (Normaal Amsterdams Peil). De polder is historisch gezien een gevolg van eeuwenlange drooglegging, ontginning en beheer van water. Reeds in de 17e eeuw was er sprake van een systeem van kavels, tochten en sluizen om het water in bedwang te houden. De geschiedenis van de Zuidplaspolder is daarmee diep verbonden met de Hollandse poldercultuur, waarin het beheersen van water een essentieel onderdeel is geweest.
Een interessante historische feit uit deze context is de trammelant rond de Hazerswoudse Droogmakerij. De polders kregen in die tijd het zelfbeheer terug, maar het waterbeheer bleef complex. Hoogheemraad Pieter Lelyveld streefde naar verbeteringen in de bemaling, terwijl schout Gerard Boers en andere inwoners zich tegen deze maatregelen verzetten. In 1814 werd uiteindelijk een boezem gerealiseerd, die het dorpswater scheidde van het polderwater. Deze historie toont aan dat het bouwen en beheren van polders nooit een eenvoudige klus was – en dat het in de huidige tijd, met klimaatverandering, nog verre van eenvoudig is.
Cortelande: het Vijfde Dorp
In 2017 nam de gemeente Zuidplas het initiatief voor het bouwen van Cortelande, een vijfde dorp in de bestaande cirkel van dorpen rond de Zuidplaspolder. Met achtduizend woningen is het dorp net iets kleiner dan het bestaande dorp Nieuwerkerk. Het doel is om de polder niet alleen in te richten voor woningbouw, maar ook voor toekomstbestendig woon- en leefmilieu. De locatie – midden in de Zuidplaspolder – is strategisch, maar tegelijkertijd ook controversieel.
De keuze om een compleet dorp te bouwen in de diepste polder van Nederland is niet zonder tegenstand gegaan. In meerdere landelijke kranten zijn kritische artikelen verschenen, waarin de haalbaarheid van het project wordt betwijfeld. De kosten van de woningbouw, de rentestijgingen en de oplopende bouwkosten hebben een grote impact gehad op de financiële planning. Daarnaast is er ook kritiek geweest op het klimaatbeleid. Met het steeds groter wordende risico op overstroming en bodemdaling is het bouwen in zo’n laaggelegen gebied een moeilijke keuze.
Toch heeft de gemeente Zuidplas, met ondersteuning van een bestuurlijk akkoord uit 2021, de weg vrijgemaakt voor het ontwikkelen van het Vijfde Dorp. In de zomer van 2023 gaf de gemeenteraad uiteindelijk het groen licht voor het bestemmingsplan. Dit betekent dat het project formeel is aangenomen, maar dat er nog veel werk te doen is voor de daadwerkelijke bouw kan beginnen.
Klimaatbestendig bouwen in een polder
Een van de kernaandachtpunten van het ontwerp van Cortelande is de toekomstbestendigheid van het dorp. Het dorp moet, volgens de gemeente, worden opgebouwd als een zogenaamde "klimaatdorp". Dit betekent dat het dorp moet zijn voorzien van maatregelen die het in staat stellen om klimaatverandering te weerstaan. Deze maatregelen gaan verder dan enkel het bouwen van waterafvoerkanalen of duinranden – het betreft een fundamentele aanpak van de relatie tussen mens, wonen en water.
Josien van Capelle van het Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard benadrukt dat een dorp niet alleen is voor de huidige generatie, maar ook voor de komende. "Een dorp bouw je immers niet voor één generatie, maar ook voor de generaties daarna." Daarom is het van groot belang dat alle maatregelen tegenover de klimaatverandering al vooraf zijn ingebouwd in het ontwerp. Dit betreft bijvoorbeeld het gebruik van flexibele grondvloeren, het integreren van waterreservoirs in de stad, en het ontwerpen van open ruimtes die als waterbuffer kunnen dienen.
Een van de belangrijkste uitdagingen is hoe men moet omgaan met het water in de polder. Het Hoogheemraadschap heeft daarom strengere voorwaarden gesteld voor het bouwen in de Zuidplaspolder. Deze voorwaarden zijn gericht op zowel de kwaliteit van de grond als de afvoercapaciteit van het water. Onderzoek moet worden gedaan naar de impact van bouwactiviteiten op het bodemwaterpeil en de mogelijkheid van bodemdaling. Deze studies zijn van cruciaal belang voor de veiligheid van het dorp en de leefbaarheid van het gebied.
Historische en toekomstige poldersteden
Het idee van een polderstad is niet nieuw in Nederland. De regio Rijnwoude, bijvoorbeeld, is een klassiek voorbeeld van een gebied dat is ontstaan door de drooglegging van polders. Het typisch Hollands veenweidelandschap van Rijnwoude toont nog steeds de sporen van eeuwenlange inspanningen om water te beheersen. De dorpen Benthuizen en Hazerswoude profiteerden in de middeleeuwen van de opkomst van de steden, maar de massale turfwinning in de Gouden Eeuw had ook grote gevolgen. Het leidde tot het verdwijnen van delen van het land onder water, en tot het ontstaan van schiereilanden. Pas in 1759 werd het mogelijk om de polders droog te maken.
De geschiedenis van deze polders toont aan dat het bouwen in polders altijd al gepaard ging met uitdagingen. In de huidige tijd, met klimaatverandering en stijgende zeespiegel, is het bouwen van een polderdorp nog complexer. In Zoetermeer, bijvoorbeeld, wordt er al nagedacht over hoe een stad kan worden opgebouwd die niet alleen bestand is tegen de toekomstige klimaatuitdagingen, maar er ook mee kan leven. Gijs van den Boomen, een expert op het gebied van klimaatbestendige steden, benadrukt dat Zoetermeer een model kan worden voor een polderstad. Hierbij wordt het huidige gebied tussen Zoetermeer en Lansingerland gezien als een geschikt gebied voor toekomstbestendige woningbouw.
Een polderstad zoals Cortelande of Zoetermeer moet niet alleen in staat zijn om water af te voeren, maar ook om te functioneren in een toekomst waarin delen van het land onder water kunnen komen te staan. Dit vraagt om een geheel nieuwe manier van denken over woonruimte, infrastructuur en waterbeheer.
Kritiek en vraagtekens
Hoewel de gemeente Zuidplas optimistisch is over het project, zijn er ook vragen over de haalbaarheid van het bouwen in de Zuidplaspolder. De polder is niet alleen laaggelegen, maar ook erg zacht. De bodemdaling is hier een bekend probleem, en het bouwen van duizenden woningen kan hier nog verder tot zinking leiden. Daarnaast is er ook kritiek van kennisinstellingen over het feit dat het bouwen in zo’n polder niet het slimste beleid is in tijden van klimaatverandering.
Een voorstander van het project benadrukt echter dat Nederland al jaren ervaring heeft met wonen in een waterdelta. Het is mogelijk, maar vereist wel dat men alles goed uitzoekt voordat men begint te bouwen. Robert van Cleef van het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen benadrukt in dit verband dat het bouwen in zo’n polder een grote uitdaging is, maar dat het niet onmogelijk is. “We hebben immers al jaren ervaring met wonen in een waterdelta. Maar je zal de zaken voor je begint echt goed moeten uitzoeken.”
De kritiek van deze deskundigen is dan ook niet louter negatief, maar dient vooral als waarschuwing en aandachtspunt. Het bouwen van Cortelande vraagt om een zorgvuldige aanpak, zowel op het niveau van de infrastructuur als op het niveau van het waterbeheer en de bodemsituatie.
Toekomstvisie en samenwerking
Het bouwen van Cortelande vraagt niet alleen om zorgvuldig plannen, maar ook om intensieve samenwerking tussen de gemeente, het hoogheemraadschap en andere betrokken partijen. Dit is een typische Nederlandse aanpak, waarin samenwerking en compromissen centraal staan. De gemeente Zuidplas heeft met haar partners afspraken gemaakt, en alles is vastgelegd in een bestuurlijk akkoord. Toch is de wereld sindsdien veranderd, en moet het plan worden aangepast aan nieuwe omstandigheden.
De toekomstvisie voor Cortelande is duidelijk: het moet een klimaatbestendige, duurzame woonwijk worden die niet alleen ruimte biedt voor woningbouw, maar ook voor bedrijvigheid en groene energie. Dit vraagt om een geheel nieuw aanpak van de polder, waarin het water niet tegenwerd, maar opgenomen wordt in de stad. De rol van het Hoogheemraadschap is hierin essentieel. Het moet zorgen voor een veilig en stabiel waterbeheer, zowel voor het dorp als voor de omgeving.
Een voorbeeld van hoe deze visie in de praktijk kan worden omgezet, is te vinden in Zoetermeer. Daar wordt al nagedacht over hoe een polderstad in 2121 eruit zou kunnen zien. In dit visiebeeld is Zoetermeer niet alleen droog, maar ook aangesloten op het landelijke spoornet en geschikt voor zowel woningbouw als bedrijvigheid. De samenwerking met gemeente Lansingerland is hierin essentieel, net zoals in Cortelande.
Conclusie
Het bouwen van een nieuw dorp in de diepste polder van Nederland is een ambitie die zowel uitdagingen als kansen met zich meebrengt. Cortelande, ook wel het Vijfde Dorp genoemd, is een project dat niet alleen gericht is op woningbouw, maar ook op toekomstbestendig woon- en leefmilieu. Het dorp moet worden opgebouwd als een klimaatdorp, met maatregelen die het in staat stellen om de klimaatverandering te weerstaan. Deze aanpak is nodig gezien de stijgende zeespiegel, de bodemdaling en de groeiende druk op het waterbeheer in Nederland.
De geschiedenis van de polders toont aan dat het beheersen van water al eeuwenlang een essentieel onderdeel is van het Nederlandse landschap. Het bouwen van Cortelande is dus geen ongebruikelijke stap in deze traditie, maar wel een moeilijke. Het vraagt om samenwerking, zorgvuldige planning en een realistische visie op de toekomst. Het is een project dat niet alleen gericht is op de huidige generatie, maar ook op de komende.
Het succes van Cortelande zal afhangen van hoe goed men in staat is om de klimaatuitdagingen voor te gaan. Als het project wordt uitgevoerd met een duidelijke visie op klimaatbestendigheid en een sterke samenwerking tussen alle betrokken partijen, dan kan Cortelande een voorbeeld worden voor andere poldersteden in Nederland.