Nederlanders en hun vrije tijd: trends, tevredenheid en regionale verschillen
juli 17, 2025
De Nederlandse economie is in de afgelopen jaren geconfronteerd met verschillende wisselvormen van groei en krimp. In deze artikel geven we een overzicht van de huidige situatie op basis van recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en andere betrouwbare bronnen. We bekijken wanneer sprake was van economische krimp, welke factoren daarbij een rol speelden, en of er aanwijzingen zijn dat de economie zich herstelt. Bovendien wordt de impact van de wereldwijde handelsoorlog op de Nederlandse economie belicht, evenals de zorgen van consumenten over de toekomstige economische ontwikkelingen.
De economische krimp en de definitie van een recessie
Een economische recessie wordt gedefinieerd als twee opeenvolgende kwartalen van economische krimp. In het eerste en tweede kwartaal van 2023 kromp de economie met respectievelijk 0,4 en 0,5 procent. Hierdoor viel Nederland technisch gezien in een recessie. In het derde kwartaal werd een krimp van 0,2 procent gemeld, waardoor het land nog steeds in deze recessie verkeerde. De krimp werd vooral veroorzaakt door een afname in investeringen door bedrijven in machines, gebouwen en vervoersmiddelen. Ook energiebedrijven droegen sterk bij aan de economische krimp, omdat de waarde die zij vorig jaar nochden via hoge gas- en stroomprijzen nu veel lager was. Daarnaast leed de sector sport, cultuur en recreatie aan een afname van activiteiten, wat ook een negatieve impact had op de economie.
Een CBS-econoom, Peter Hein van Mulligen, merkte op dat er aanwijzingen zijn dat de economie ook in het vierde kwartaal verder zou krimpen. De eerste indicatoren, zoals het consumentenvertrouwen en de industriële productie, blijven laag, wat op een voortzetting van de recessie wijst.
De opleving in het vierde kwartaal en de vraag of Nederland uit de recessie is
In tegenstelling tot de voorgaande kwartalen, groeide de economie in het vierde kwartaal van 2023 met 0,3 procent. Deze groei werd vooral ingebracht door een toename van de consumptie door huishoudens. De bestedingen van huishoudens namen met 1,8 procent toe, wat volgens CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen de grootste groei in tijden is. Deze toename wordt gedeeltelijk toegeschreven aan een sterke arbeidsmarkt, waarbij steeds meer mensen betaald werk hebben en hun lonen zijn gestegen. Deze ontwikkeling, in combinatie met een dalende inflatie, leidde tot een koopkrachtboost. Consumenten gaven bijvoorbeeld extra geld uit aan kleding, dagjes uit en vakanties, terwijl de uitgaven aan voedingsmiddelen juist iets daalden.
De opleving in het vierde kwartaal is een belangrijke aanwijzing dat de economie mogelijk uit de recessie is gekomen. Echter, CBS benadrukt dat de bedrijfsinvesteringen in gebouwen en machines stevig zijn gedaald en dat de bouwsector een matig kwartaal beleefde. Ook het vertrouwen van zowel consumenten als ondernemers blijft negatief. Hieruit blijkt dat het herstel, indien aanwezig, nog niet volledig is.
Groei in het tweede kwartaal en het ontlopen van een recessie
In het tweede kwartaal van 2023 groeide de economie met 1,0 procent ten opzichte van het eerste kwartaal, waarin de economie met 0,3 procent was gekrompen. Deze groei liet zien dat Nederland mogelijk een recessie ontloopt. De stijging van het bruto binnenlands product (BBP) werd vooral toegeschreven aan een toename van de export van goederen. Zo werden er onder andere meer chemische producten, voedings- en genotmiddelen en machines geëxporteerd. De groei van de industrie, die in het eerste kwartaal nog kromp, leek ook een rol te spelen in deze opleving. De stijging van de export was sterker dan die van de import, wat leidde tot een positief handelsoverschot. Dit had een directe positieve invloed op de economische groei.
Het CBS stelt dat de economische groei in Nederland sneller verliep tijdens de coronacrisis vergeleken met buurlanden. Echter, deze voorsprong is in de afgelopen tijd afgenomen. In landen zoals Frankrijk en België steeg het BBP met 0,5 en 0,1 procent, terwijl Duitsland een krimp van 0,1 procent kende. Nederland is dus niet het enige land dat met economische uitdagingen kampt.
De impact van de wereldwijde handelsoorlog op de Nederlandse economie
De zorgen over de gevolgen van de wereldwijde handelsoorlog nemen sterk toe. Uit een representatief panelonderzoek van Hart van Nederland blijkt dat 66 procent van de Nederlanders denkt dat de economie schade oploopt door de oplopende spanningen, zoals importheffingen van de Verenigde Staten. De groeiverwachtingen voor 2025 en 2026 zijn opgesteld op respectievelijk 1,5 en 1,6 procent. Echter, 43 procent van de ondervraagden verwacht dat Nederland in een recessie terechtkomt als gevolg van de handelsoorlog. Slechts 4 procent denkt dat Nederland juist zal profiteren van het protectionisme en sterker zal groeien dan voorspeld.
Consumenten worden voorzichtiger met hun uitgaven. 44 procent van de ondervraagden zegt dat ze op dit moment voorzichtiger zijn met geld uitgeven, terwijl 22 procent stelt dat ze al zo weinig besteden dat het bezuinigen niet langer een optie is. Slechts 27 procent verwacht geen invloed van de handelsspanningen op hun eigen leven. Deze ontwikkeling leidt tot een verder temperen van de kooplust.
Een belangrijke reden waarom Nederland extra kwetsbaar is voor handelsconflicten is de hoge graad van exportactiviteit. Nederland is, na Singapore, het land met de meeste producten per hoofd van de bevolking dat geëxporteerd wordt. De maatregelen van de Amerikaanse president Trump, zoals importheffingen tot 34 procent op Chinese en 20 procent op Europese producten, worden negatief ontvangen: 81 procent van de Nederlanders is ertegen. De handelsoorlog leidt volgens economen ook tot onrust op de aandelenmarkten, dalende investeringen en druk op pensioenen.
De rol van de arbeidsmarkt in de economische ontwikkelingen
De sterke arbeidsmarkt speelt een cruciale rol in de economische ontwikkelingen. In het vierde kwartaal nam de consumptie van huishoudens met 1,8 procent toe, grotendeels te danken aan een toename in betaalde banen en stijgende lonen. Deze groei in koopkracht leidde tot hogere uitgaven in categorieën zoals kleding, dagjes uit en vakanties. De sterke arbeidsmarkt is dus een positieve factor in de economische groei, maar het blijft een uitdaging om deze positieve ontwikkeling te behouden, aangezien het consumentenvertrouwen en het industriële vertrouwen nog steeds laag liggen.
Conclusie
De Nederlandse economie heeft in de afgelopen jaren meerdere wisselvormen doorgemaakt, waaronder een recessie in het begin van 2023. Hoewel het land in het vierde kwartaal van 2023 een economische groei van 0,3 procent kende, is het herstel nog niet volledig. De sterke groei van huishoudens, vooral in combinatie met een sterke arbeidsmarkt en dalende inflatie, is een positieve ontwikkeling. Echter, de bedrijfsinvesteringen zijn sterk gedaald en het vertrouwen van zowel consumenten als ondernemers blijft negatief.
De wereldwijde handelsoorlog heeft bovendien een negatieve impact op de Nederlandse economie. Veel Nederlanders vrezen een recessie als gevolg van de oplopende spanningen, en het gedrag van consumenten is al geïnfluenceerd door deze zorgen. Nederland, als open economie, is gevoeliger voor deze soort internationale schokken dan veel andere landen. De huidige economische ontwikkelingen tonen aan dat de situatie complex is en dat de toekomstige groei afhankelijk is van zowel inheemse als wereldwijde factoren.