Een Nederlands sprekende gids op Java: Waarom het verschil maakt voor jouw reiservaring
juli 17, 2025
In Nederland speelt de natuur een centrale rol in het landbouw- en leefmilieubeleid. Het beschermden en verbeteren van natuurlijke ruimtes is sinds jaren een prioriteit, waarbij het Natuurnetwerk Nederland (NNN) een kerninstrument vormt. Dankzij het NNN zijn in de afgelopen drie decennia belangrijke verbeteringen geboekt in de vergroting en verbinding van natuurgebieden. Deze ontwikkelingen hebben niet alleen invloed op de biodiversiteit, maar ook op de leefomgeving van mensen, gezondheid en toekomstige toegankelijkheid van groene ruimte.
Deze artikel geeft een overzicht van de huidige toestand van de Nederlandse natuurgebieden, het werkingsmodel van het Natuurnetwerk Nederland en de uitdagingen en kansen die zich voordoen. Met behulp van gegevens uit recente rapportages en beleidsdocumenten worden de ontwikkelingen tussen 1990 en 2022 beschreven, evenals de rol van beschermde gebieden zoals Natura 2000-gebieden en Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM)-gebieden.
Het aandeel van beschermde natuurgebieden in Nederland
In Nederland is het aandeel beschermde natuurgebieden sterk toegenomen in vergelijking met het begin van de jaren negentig. Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) speelt hierin een belangrijke rol. Het NNN is ontworpen om de achteruitgang van biodiversiteit te stoppen door het vormgeven van een verbonden netwerk van natuur. In 1990 was het NNN nog in opbouw, maar tegen 2022 was het netwerk al significant uitgebreid. Het doel is dat het NNN tegen 2027 ongeveer 750.000 hectare groot is.
Deze uitbreiding wordt vooral bereikt door het verwerven van aangrenzende landbouwgronden en het inrichten van natuur. Dit zorgt ervoor dat kleinere natuurgebieden kunnen samenkomen tot grotere, duurzamere ecologische eenheden. Op deze manier kunnen soorten die afhankelijk zijn van grote leefgebieden, zoals de boommarter of de havik, zich beter verspreiden en aanpassen aan veranderingen in het landschap. Bovendien wordt het versterren van de natuur ecologisch en sociaal voordelig: groene ruimte draagt bij aan de gezondheid van mensen, bevordert sociale cohesie en maakt het landschap aantrekkelijker voor toeristen en inwoner.
Het aandeel beschermde gebieden in Nederland is tegenwoordig aanzienlijk. Het NNN maakt deel uit van het bredere Natura 2000-netwerk, dat in Europa de ecologische structuur ondersteunt. Daarnaast zijn er ook KRM-gebieden in de Noordzee, die eveneens bijdragen aan de bescherming van de mariene biodiversiteit. In totaal is het oppervlak van deze beschermde gebieden in de Noordzee bijna 480.000 hectare, waarvan ongeveer een derde ook onderdeel is van het Natura 2000-netwerk.
Gebiedsgrootte en kerngebieden
De groei van het NNN heeft geleid tot een toename in zowel het aantal kerngebieden als hun oppervlakte. Kerngebieden zijn gedefinieerd als natuurgebieden groter dan 250 hectare. Tussen 1990 en 2022 is het aantal kerngebieden toegenomen van 283 naar 332, terwijl de totale oppervlakte van deze gebieden is gestegen van ongeveer 448.000 hectare naar bijna 558.000 hectare. Deze groei is vooral het gevolg van het combineren van kleinere natuurgebieden en het verwerven van landbouwgronden die vervolgens natuurontwikkeling hebben ondergaan.
De meeste grote natuurgebieden in Nederland zijn bosgebieden en duingebieden. Relatief veel moerassen en graslanden zijn echter nog steeds te klein om effectief te fungeren als ecologische korrels. Deze kleinere gebieden zijn vaak kwetsbaar en kunnen moeilijk bijdragen aan het ecologische netwerk als ze niet worden verbonden met grotere gebieden. Het NNN probeert dit te verhelpen door de ecologische verbindingen te versterken en het aandeel van grotere, samenhangende gebieden te vergroten.
Een voorbeeld van zo’n grote ecologische eenheid is de Utrechtse Heuvelrug, een regio die al sinds de jaren tachtig wordt beschermd. Deze heuvelrug is onderdeel van het NNN en maakt deel uit van een van de weinige grotere bosgebieden in Nederland. De Veluwe is een ander bekend voorbeeld van een kerngebied dat niet alleen ecologisch belangrijk is, maar ook een populaire recreatieplek voor in- en uitwissingsbezoekers.
Het Natuurnetwerk Nederland: Doel en ontwikkeling
Het Natuurnetwerk Nederland (NNN), ook bekend als de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), is in 1990 gelanceerd door het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV). Het doel van het NNN is om de achteruitgang van de biodiversiteit in Nederland te stoppen en het ecologische netwerk te versterken. Dit wordt gedaan door het vormen van een samenhangend netwerk van natuurgebieden dat niet alleen op het land, maar ook in het water en in de zee ligt.
Het NNN is een landelijke visie waarin de provincies de verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering en planologische bescherming van het netwerk op land. In het kader daarvan worden landbouwgronden aangekocht, natuurontwikkeling ingesteld en ecologische verbindingen versterkt. Op deze manier kan het netwerk groeien en zich verder ontwikkelen tot een duurzaam ecologisch systeem.
Een belangrijk aspect van het NNN is het idee van ecologische verbindingen. Onderzoek heeft uitgewezen dat verbindingen tussen natuurgebieden essentieel zijn voor het behoud van biodiversiteit. Grote, aaneengesloten gebieden zijn gemiddeld minder kwetsbaar dan kleinere gebieden, en ze kunnen beter dienen als leefruimte voor soorten die zich verplaatsen of zich aanpassen aan veranderingen in hun omgeving.
Naast het op land gelegen deel van het NNN, is het netwerk ook uitgebreid naar de mariene omgeving. De Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) heeft geleid tot de benoeming van drie beschermde mariene gebieden in de Noordzee: Centrale Oestergronden, Borkumse Stenen en het Friese Front. Deze gebieden zijn bedoeld om bij te dragen aan het bereiken van een goede milieutoestand van de zeeën, zoals uitgemeld in de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030.
De rol van natuur in de leefomgeving van mensen
Natuur speelt een essentiële rol in de leefomgeving van mensen. Niet alleen voor dieren en planten, maar ook voor mensen heeft groene en waterrijke omgevingen een positieve invloed op de gezondheid en het welzijn. Tijdens de afgelopen jaren is er steeds vaker aandacht geweest voor de sociale en maatschappelijke voordelen van natuur. In stedelijke gebieden is het bijvoorbeeld belangrijk om groene ruimte aan te houden en uit te breiden, omdat dit bijdraagt aan het voorkomen van isolement, het bevorderen van fysieke activiteit en het creëren van sociale contacten.
Studies wijzen uit dat toegang tot groene ruimte helpt bij het voorkomen van stress, het verbeteren van de concentratie en het stimuleren van fysieke activiteit. In de context van het NNN is dit een van de motieven voor het versterken van ecologische verbindingen en het uitbreiden van groene ruimte. Het netwerk helpt ook bij het creëren van toegankelijke wandel- en fietspaden, waardoor mensen gemakkelijker contact kunnen maken met de natuur.
Natuurontmoetingen in de vorm van wandelingen, fietsritten of groene projecten in de buurt kunnen mensen met elkaar verbinden en een gevoel van gemeenschap creëren. Bovendien draagt groene ruimte bij aan een beter ecologisch evenwicht, waarbij zowel mensen als dieren beter kunnen functioneren in hun leefomgeving.
Toekomstvisie en uitdagingen
Hoewel er veel vooruitgang is geboekt in de afgelopen jaren, blijven er uitdagingen bestaan. Een van de grootste is het verder uitbreiden van het NNN tot de doelstelling van 750.000 hectare tegen 2027. Dit houdt in dat er nog veel landbouwgronden moeten worden aangekocht of omgezet in natuur, wat vaak gepaard gaat met complexe planologische en juridische processen.
Daarnaast blijft het probleem van ecologische fragmentatie, veroorzaakt door infrastructuur, een uitdaging. Grote bosgebieden zoals de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe zijn vaak doorgesneden door wegen of spoorwegen. Dit kan fysieke barrières vormen voor dieren die zich verplaatsen of zoeken naar voedsel en partners. In dit opzicht is het van belang om ecologische verbindingen te versterken en te waarborgen dat dieren zich vrij kunnen verplaatsen binnen het natuurnetwerk.
De toekomstvisie van het NNN is gericht op het verder uitbreiden van het netwerk, het versterken van ecologische verbindingen en het behoud van biodiversiteit. In de context van de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 is het doel om het aandeel beschermde natuurgebieden verder te vergroten en de natuur te herstellen. Nederland speelt hierin een belangrijke rol, aangezien het land al relatief veel groene ruimte heeft en een actieve bijdrage levert aan het Natura 2000-netwerk en de KRM-gebieden.
Conclusie
De ontwikkeling van het Natuurnetwerk Nederland sinds 1990 heeft geleid tot een significante toename van het aandeel beschermde natuurgebieden in Nederland. Het netwerk is ontworpen om de achteruitgang van biodiversiteit te stoppen en ecologische verbindingen te versterken. Door het verwerven van landbouwgronden en het inrichten van natuur zijn de kerngebieden groter geworden en is het aantal aaneengesloten ecologische eenheden toegenomen.
Natuur speelt een centrale rol in de leefomgeving van mensen en dieren. Het draagt bij aan gezondheid, sociale cohesie en ecologische duurzaamheid. Het verder uitbreiden van het NNN tot 750.000 hectare tegen 2027 is een ambitie die bijdraagt aan deze doelen. De uitdagingen, zoals ecologische fragmentatie en planologische beperkingen, moeten worden aangepakt om ervoor te zorgen dat het netwerk effectief blijft in de toekomst.
De rol van beschermde gebieden zoals Natura 2000 en KRM is essentieel in het behoud van de biodiversiteit, zowel op het land als in de zee. Nederland is in deze context een voorbeeldland dat actief meewerkt aan internationale initiatieven en beleidslijnen. Door verder te investeren in groene ruimte en ecologische verbindingen kan Nederland zich blijven profileren als een land dat zowel mens als natuur een plek geeft.