Discriminatie en racisme in Nederland: een kijkje naar cijfers en regio’s

Discriminatie en racisme zijn thema’s die ook in Nederland hun sporen nalaten. Hoewel het land vaak gezien wordt als progressief en tolerant, blijkt uit recente onderzoeken dat discriminatie op basis van etnische herkomst, huidskleur of migratieachtergrond toch regelmatig voorkomt. Deze artikel biedt een overzicht van de huidige stand van zaken, gebaseerd op feiten uit diverse onderzoeken en rapportages. We kijken naar de meest voorkomende vormen van discriminatie, wie er het vaakst slachtoffer van wordt, en welke regio’s het hoogste percentage discriminatie-ervaringen rapporteren.

Het belang van data over discriminatie

Discriminatie is een complex en vaak emotioneel onderwerp. Het kan op talloze manieren worden uitgedrukt, van directe toespelingen en uitspraken tot indirecte belemmeringen in structurele systemen. Het is daarom van belang om objectieve data te gebruiken om een realistisch beeld te krijgen van de omvang en de aard van het probleem. In Nederland zijn meerdere organisaties en onderzoeken actief op dit gebied, zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), de CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) en diverse lokale meldpunten voor discriminatie.

Voorkomende vormen van discriminatie

Een van de meest voorkomende vormen van discriminatie in Nederland is racisme. Volgens de Monitor Discriminatie 2021 Noord-Nederland is racisme opnieuw de meest gemelde vorm van discriminatie in de noordelijke regio’s. In het kader van deze monitor is het aantal meldingen van racisme in de meeste regio’s toegenomen, met uitzondering van Drenthe, waar het aantal meldingen juist afnam. In deze provincie daarentegen werd een toename gemeld in meldingen op grond van handicap of chronische ziekte.

Volgens een rapport van het SCP uit 2018 voelde zich 27 procent van de Nederlanders gediscrimineerd op één of meerdere gebieden. Dit percentage is vrij stabiel gebleven sinds 2013. Leeftijdsdiscriminatie blijkt het meest voorkomende type, gevolgd door discriminatie op basis van etnische herkomst en geslacht. Discriminatie op basis van huidskleur komt daarna.

Onderwijs en arbeidsmarkt als belangrijke pijnpunten

Een van de sectoren waar discriminatie het meest voorkomt is het onderwijs. Volgens het SCP-rapport voelde zich 22 procent van de jongeren en studenten gediscrimineerd in 2018. Dit is een hoger percentage dan in andere delen van de samenleving, zoals de arbeidsmarkt of de publieke ruimte. Jongeren en studenten met een migratie- of LHBT-achtergrond zijn vooral slachtoffer van discriminatie. Ongeveer drie procent van deze groepen verlaat zelfs hun opleiding vroegtijdig als gevolg van discriminatie.

Ook op de arbeidsmarkt blijkt er een probleem te zijn. Hoewel het percentage lager is dan in het onderwijs, zijn er toch aanzienlijke verschillen tussen groepen. Turkse en Marokkaanse Nederlanders melden bijvoorbeeld vaker discriminatie op de arbeidsmarkt dan andere groepen. Deze vorm van discriminatie kan onder meer voorkomen bij sollicitatiegesprekken of promotiebeoordelingen.

Institutioneel racisme

Naast directe discriminatie komt ook institutioneel racisme voor. Dit betreft systematische uitsluiting of belemmeringen die ingebakken zitten in structuren zoals de arbeidsmarkt, het onderwijs, de zorg of de politiek. Zo zijn er voorbeelden waarin medische richtlijnen anders omgaan met bepaalde groepen mensen, zoals bij testuitslagen voor chronische nierschade. Ook in de huizenmarkt, politiek en taalgebruik zijn er structurele verschillen die leiden tot ongelijke kansen.

Volgens een rapport van De Correspondent zeggen bijvoorbeeld één op de drie Turkse en Marokkaanse Nederlanders dat ze zich racistisch bejegend voelen door de politie. Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders melden dit iets minder vaak, maar het percentage is nog steeds aanzienlijk. Dit wijst op mogelijkheid van systematische belemmeringen in de omgang van de politie met bepaalde etnische groepen.

Regionale verschillen in discriminatie-ervaringen

Er zijn aanzienlijke verschillen in de mate waarin mensen zich gediscrimineerd voelen afhankelijk van de regio waar ze wonen. Het CBS onderzocht deze verschillen in detail en kwam tot interessante bevindingen.

In het westen en het midden van Nederland, inclusief steden als Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht, rapporteren mensen vaker discriminatie-ervaringen dan in het noordoosten van het land. Flevoland en Zuid-Holland zijn de regio’s waar het percentage mensen dat zich gediscrimineerd voelt het hoogst is (respectievelijk 15 en 14 procent). In de agglomeratie ’s-Gravenhage is dit zelfs 17 procent.

Aan de andere kant zijn de percentages het laagst in Overijssel, Friesland en Drenthe. In Drenthe, en met name in Noord-Drenthe, is het percentage mensen dat zich gediscrimineerd voelt het laagst (6 procent). Dit contrast zegt iets over de regionale diversiteit van het probleem en laat zien dat niet alle regio’s hetzelfde beeld tonen.

Deze regio’s hebben hun eigen specifieke contexten, zoals migratiepatronen, demografische samenstelling, en historische ontwikkelingen. Het is belangrijk om deze contexten in overweging te nemen bij het interpreteren van de cijfers.

Discriminatie meest ervaren vanuit de overheid

Een interessant punt uit de data is dat discriminatie vaak het meest ervaren wordt vanuit de overheid. Dit betreft bijvoorbeeld de politie, gemeenten of andere overheidsinstanties. Dit is een indicatie dat structurele discriminatie in de samenleving mogelijkheid heeft om zich te manifesteren op plekken die het vertrouwen van burgers moeten bevorderen.

Conclusie

Discriminatie in Nederland is een veelvoorkomend maar vaak verborgen probleem. Hoewel het land zich vaak progressief en tolerant presenteert, blijkt uit onderzoeken dat racisme en andere vormen van discriminatie toch regelmatig voorkomen. Deze vormen van discriminatie zijn niet alleen direct zichtbaar, zoals in het kader van taal of gedrag, maar ook indirect, zoals in structurele systemen en instellingen.

Het is belangrijk dat zowel burgers als overheidsinstanties zich bewust zijn van deze kwesties en actie ondernemen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. Door het gebruik van feiten en data is het mogelijk om realistische beelden te schetsen en effectieve beleidsmaatregelen te ontwikkelen.

Bronnen

1. Racisme opnieuw meest gemelde discriminatie in Noord-Nederland
2. Racisme en discriminatie in Nederland: dit zijn de cijfers
3. Institutioneel racisme in Nederland: wat het is, waar het zit en wat jij eraan kunt doen
4. Racistisch land, eerdere land van korte lontjes blijkt uit de cijfers
5. Gediscrimineerd gevoeld – Regionale verschillen