Nederland op weg naar een veiligere toekomst: trends, uitdagingen en maatregelen
juli 17, 2025
In recente jaren is het duidelijk geworden dat Nederland steeds meer onder druk komt te staan door aardbevingen. Hoewel Nederland traditioneel niet bekend staat als een land met een hoge aardbevingrisico, zijn de gevolgen van menselijke activiteiten, zoals gaswinning, leidend tot steeds meer bevingen geworden. Deze ontwikkeling heeft geleid tot schade, bezorgdheid en discussies over verantwoordelijkheid en preventie.
In dit artikel worden de oorzaken, historische context, huidige situatie en toekomstige maatregelen van aardbevingen in Nederland besproken, met een focus op de rol van de gaswinning in Noord-Nederland, en in het bijzonder in Groningen. We bekijken hoe tektonische processen in de ondergrond werken, wat de gevolgen zijn van de gaswinning en waarom het aantal aardbevingen in de afgelopen jaren is toegenomen.
Oorzaken van aardbevingen in Nederland
Aardbevingen in Nederland worden vooral veroorzaakt door menselijke activiteiten, met name de winning van aardgas. In het noorden van het land, met name in Groningen, Drenthe, Friesland en Noord-Holland, is gas gewonnen sinds de jaren zestig. Deze winning is verantwoordelijk voor de meeste aardbevingen in het land.
De eerste aardbeving veroorzaakt door gaswinning werd geregistreerd in 1986 in Assen. Het gas wordt gewonnen uit een zandsteenlaag op een diepte van ongeveer 3 kilometer. Door het afvoeren van gas uit deze laag, klinkt de zandsteen in. Langs breuken ontstaat een spanningsverschil, wat op een bepaald moment kan leiden tot een plotselinge verschuiving: een aardbeving.
Deze aardbevingen vinden vooral plaats in de directe omgeving van gasreservoirs. Het grootste gasveld in Nederland is het Groningen-gasveld, dat verantwoordelijk is voor de meeste aardbevingen in het land. Ondanks de maatregelen die genomen zijn om het aantal bevingen te beperken, zijn er in de afgelopen jaren nog steeds regelmatig bevingen met een magnitude groter dan 1,5 geregistreerd.
Tektonische processen en aardbevingen
Bij tektoniek denkt men vaak aan aardbevingen en vulkaanuitbarstingen met ernstige gevolgen, zoals de onderzeese aardbeving in Indonesië op tweede kerstdag 2004, die een vernietigende tsunami veroorzaakte. Gelukkig heeft Nederland weinig last van dit soort rampen. De laatste zware aardbeving was in 1992 bij Roermond en had een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Gelukkig is er weinig schade ontstaan, dankzij de slappe ondergrond die veel van de kracht opvangt.
Toch zijn tektonische processen altijd aan de gang en hebben ze een grote invloed op het Nederlandse landschap. Door de bewegingen van Afrika ten opzichte van de Euraziatische plaat, waar Nederland op ligt, wordt de aardkorst gedeeltelijk ingeperkt en gedeeltelijk uitgerekt. Hierdoor ontstaan actieve breuksystemen, zoals de Peelrandbreuk en de Feldbissbreuk.
Langs deze breuksystemen ontstaat spanning die zich regelmatig ontlaadt in aardbevingen. De zachte ondergrond in Nederland dempt echter veel van de krachten van aardbevingen, waardoor de schade meestal beperkt blijft. Dit maakt Nederland relatief veilig in vergelijking met landen met een harde, rotsachtige ondergrond, zoals Italië.
De rol van gaswinning in aardbevingen
De gaswinning in het noorden van Nederland, met name in Groningen, is sinds de jaren zestig actief. In de jaren tachtig weigerde de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) nog om toe te geven dat de gaswinning aardbevingen kon veroorzaken. In de jaren negentig gaf de NAM uiteindelijk toe dat de aardbevingen mogelijk door hen veroorzaakt zouden kunnen zijn.
De aardbeving van 2012 in Loppersum had een kracht van 3,4 op de schaal van Richter en richtte veel schade aan. Deze beving was een katalysator voor het erkennen van de gevolgen van gaswinning en leidde tot maatregelen om het aantal aardbevingen te beperken.
In 2023 verscheen het rapport van de parlementaire enquete aardgaswinning Groningen, die concludeerde dat de belangen van Groningen stelselmatig genegeerd zijn. Nederland heeft een ereschuld in te lossen. Op 1 oktober 2024 stopt de Groningse gaswinning definitief.
Aardbevingen en hun gevolgen
De gevolgen van aardbevingen in Nederland zijn vooral te merken in Noord-Groningen, waar woningen, infrastructuur en leefomgeving regelmatig schade lijden. De aardbeving van 2012 in Loppersum richtte veel schade aan aan huizen en andere gebouwen. In sommige gevallen zijn mensen gedwongen verhuisd te worden vanwege de instabiliteit van hun woning.
De aansprakelijkheid van de NAM is echter vaak in twijfel getrokken. De NAM heeft schadeclaims vaak in twijfel getrokken en heeft onderzoek op onderzoek gestapeld om tijdelijk uit te komen onder verantwoordelijkheid. Dit heeft tot onrust geleid onder de bevolking, die vaak gevoelt dat haar klachten niet serieus worden genomen.
Een voorbeeld hiervan is een boerderij uit de jaren twintig van de vorige eeuw, waarvan de muren vol gaten zitten. De bewoners zijn bang dat het huis instort bij de volgende beving. De NAM stuurde meerdere taxatoren en bouwkundigen om te bepalen wat er moet gebeuren, maar ondertussen leven de bewoners in een woning die ze niet meer vertrouwen.
Toekomstmaatregelen en afbouw van gaswinning
De afbouw van de gaswinning in Groningen is een belangrijke stap in de richting van een veiligere toekomst. In 2024 stopt de winning definitief, na ruim 60 jaar. Dit maatregel werd genomen na het rapport van de parlementaire enquete, dat concludeerde dat de belangen van Groningen stelselmatig genegeerd zijn.
De overheid erkent nu dat er sprake is van een ereschuld en werkt aan compensatie voor de schade die is ontstaan door aardbevingen. Dit betekent dat er financiering komt voor herstel- en beveiligingsmaatregelen voor schadegevoelige gebouwen.
Naast de afbouw van de gaswinning wordt er ook gewerkt aan het in kaart brengen van breuklijnen in de Nederlandse bodem. Dit is nodig om de risico's van toekomstige aardbevingen beter in te kunnen schatten. Echter, ook deze maatregel brengt onzekerheid met zich mee, omdat de breuklijnen niet altijd volledig duidelijk zijn.
Aanbevelingen voor reizigers en toeristen
Voor toeristen en reizigers die Nederland bezoeken of verblijven, zijn er een aantal dingen waar rekening mee moet worden gehouden, vooral in het noorden van het land. Hoewel Nederland over het algemeen een veilig land is, is er wel sprake van het risico op aardbevingen in Noord-Nederland.
Hier zijn enkele aanbevelingen:
- Aardbevingen melden: Reizigers kunnen de KNMI-app installeren om meldingen te ontvangen van aardbevingen. Deze app is beschikbaar voor zowel iOS- als Android-telefoons.
- Woningkeuze: Bij het boeken van een verblijf in Noord-Nederland is het verstandig om te informeren over de stabiliteit van de woning. Sommige huizen zijn al beveiligd, terwijl andere nog onder onderzoek zijn.
- Locale nieuwsbronnen: Het is aan te raden om lokale nieuwsbronnen te volgen voor updates over aardbevingen en eventuele schade in het gebied.
- Voorzichtigheid bij activiteiten: Bij het plannen van activiteiten in Noord-Nederland, zoals wandelen of fietsen in gebieden met een hoog risico op aardbevingen, is het verstandig om voorzichtig te zijn en rekening te houden met mogelijke bevingen.
Hoewel het risico op aardbevingen in Nederland relatief laag is, is het verstandig om er bewust van te zijn, vooral in het noorden van het land.
Conclusie
Aardbevingen in Nederland zijn vooral het gevolg van menselijke activiteiten, met name gaswinning in Noord-Nederland. De aardbevingen veroorzaakt door gaswinning zijn verantwoordelijk voor schade aan woningen, infrastructuur en leefomgeving. De afbouw van de gaswinning in Groningen is een belangrijke stap in de richting van een veiligere toekomst.
De overheid erkent nu dat er sprake is van een ereschuld en werkt aan compensatie voor de schade die is ontstaan. Toch blijft er onzekerheid over de risico’s van toekomstige aardbevingen, vooral gezien de onduidelijkheid over breuklijnen in de bodem.
Voor toeristen en reizigers is het verstandig om zich bewust te zijn van het risico op aardbevingen in Noord-Nederland en de juiste voorzichtigheidsmaatregelen te nemen. Met de juiste informatie en planning is Nederland een veilige en leuke bestemming voor vakantie en verblijf.