Nederland wordt steeds slimmer: De evolutie van reclame en digitale bewustwording
juli 17, 2025
De discussie over narcisme en narcistisch gedrag is in de afgelopen jaren steeds sterker aan de orde gekomen, zowel in de persoonlijke levens van mensen als in bredere maatschappelijke contexten. In Nederland is er een duidelijke perceptie ontstaan dat narcistische trekken en gedragingen steeds vaker voorkomen, met name in westerse mannen en vrouwen die inhaalslag maken. Deze ontwikkeling brengt niet alleen psychologische en sociaal-emotionele implicaties met zich mee, maar ook maatschappelijke en politieke. In deze artikel zullen we dieper ingaan op wat narcisme precies inhoudt, hoe vaak het voorkomt, en hoe het zich uitzet in het dagelijks leven en in bredere contexten zoals de democratie, het beleid en de sociale cohesie.
Wat is narcisme?
Narcisme is een stoornis in het zelfbeeld en kan op twee manieren voorkomen. Aan de ene kant staat het extreem onzekere narcistisch persoonlijkheidsstoornis-profiel, waarbij mensen een diep gevoel van minderwaardigheid hebben en vaak afhankelijk zijn van externe validatie. Aan de andere kant staat de klassieke vorm van narcisme die vaak in de volksmond gebruikt wordt, waarbij mensen grootheidsfantasieën koesteren en een sterke behoefte hebben aan bewondering en aandacht. Deze mensen zien zichzelf vaak als uitzonderlijk of superieur, en zoeken continu bevestiging van hun eigen waarde.
Psychologisch gezien wordt narcisme vaak geassocieerd met een tekort aan empathie, een hoge mate van egocentrisme en vaak manipulatief gedrag om persoonlijke doelen te bereiken. In dagelijks contacten kan dit zich uit in gedragingen zoals het overnemen van gesprekken, roddelen om de aandacht op zichzelf te vestigen, of het neerkijken op anderen.
Hoeveel narcisten zijn er?
De precieze cijfers over hoeveel mensen in Nederland narcistische trekken vertonen of zelfs een narcistische persoonlijkheid hebben, zijn lastig te bepalen. Onderzoek naar narcisme is voornamelijk uitgevoerd in de Verenigde Staten, waar de cultuur sterk individualistisch is, wat mogelijk leidt tot verschillende statistieken in vergelijking met Nederland. Binnen Nederlandse contexten wordt vaak geschat dat tussen 1 en 6 procent van de bevolking narcistische trekken vertoont. Deze schattingen zijn gebaseerd op onderzoeken van psychologische instellingen en websites als Psycholoog.nl.
Een belangrijk kenmerk van de huidige ontwikkeling is dat narcisme vroeger vooral bij mannen voorkwam, maar dat vrouwen in de afgelopen jaren een zichtbare inhaalslag maken. Volgens Jan Derksen, emeritus hoogleraar klinische psychologie, is dit te verklaren door de emancipatie van vrouwen. Zij worden minder afhankelijk van mannen, wat voorwaarden schept voor het ontwikkelen van narcistische trekken. Deze ontwikkeling is vooral duidelijk waar te nemen in westerse samenlevingen, waar de cultuur individualistisch is en waar mensen sterk aandrongen maken op persoonlijke onafhankelijkheid en succes.
In oosterse of Afrikaanse landen is narcisme minder voorkomend. Dit wordt vaak toegeschreven aan de collectivistische culturen in deze regio’s, waar het belang van de groep boven dat van de individu staat, wat een minder gunstige grondslag biedt voor het ontwikkelen van narcistische trekken.
Narcistisch gedrag in de praktijk
Narcistisch gedrag is vaak herkenbaar in het dagelijks leven. Het kan zich manifesteren in kleinigheden zoals het onderbreken van anderen, het domineren van gesprekken, of het constante verlangen om het middelpunt van aandacht te zijn. In sociale situaties kan dit bijvoorbeeld leiden tot de situatie van de zogenaamde "popi Jopie", iemand die gelijk een groep mensen om zich heft, maar na verloop van tijd vaak ook de meeste moeite heeft om echte relaties op te bouwen.
In een experimentele studie is gebleken dat mensen met narcistische trekken in eerste instantie veel succes hebben bij het opbouwen van sociale contacten. Zij trekken aandacht en worden vaak als charismatisch en interessant ervaren. Maar na verloop van tijd blijkt dat deze populariteit vaak niet duurzaam is. Mensen leren narcisten beter kennen en ontdekken hun egoïstische en oppervlakkige aard. Dit leidt vaak tot het verlies van relaties en sociale banden. In tegenstelling tot narcisten, blijken mensen die zich rustig gedragen en niet constant op zoek zijn naar aandacht, uiteindelijk betere vriendschappen te kunnen opbouwen en te behouden.
Narcisme en de maatschappij
Narcisme heeft ook een bredere impact op de maatschappij. Zo is er onderzoek gedaan naar de relatie tussen narcisme en de perceptie van democratie. Een studie uit de universiteit van Kent toont aan dat mensen met narcistische trekken vaak minder vertrouwen hebben in democratische processen. Ze zien krachtige leiders vaak als betere keuzes dan democratische regeringen. Dit kan worden verklaard doordat narcisten zich vaak bevoorrecht of superieur voelen en dus minder openstaan voor diverse politieke ideeën of meningsuitwisselingen.
Narcisme kan hier dus leiden tot een vermindering van de waardering voor democratie en diversiteit. In een maatschappij waar democratie en pluralisme centrale waarden zijn, is dit een potentiële bedreiging. Narcisten kunnen hun ideeën en visies dominante maken en tegengestelde standpunten neerbuigen. Dit kan leiden tot een polarisatie en een vermindering van de maatschappelijke cohesie.
Narcisme in het beleid en de politiek
De rol van narcisme in de maatschappij wordt ook zichtbaar in politiek en beleid. Nederland is een van de best georganiseerde landen ter wereld, maar er zijn ook kritische stemmen die zeggen dat het land in gevaar is vanwege het beleid en de manier waarop het bestuurd wordt. Volgens sommige analyses is Nederland op weg om het meest welvarende ontwikkelingsland ter wereld te worden. Hoewel het land rijk is aan middelen, zijn er ook tal van problemen zoals woningnood, wachtrijen in de zorg en sociale uitsluiting.
Een van de kritieken is gericht op de psychologische toestand van degenen die de leiding hebben over het land. Het wordt gesuggereerd dat er een tekort is aan psychologische geschiktheid bij degenen die macht en verantwoordelijkheid dragen. Dit kan leiden tot beslissingen die niet op feiten of realiteit zijn gebaseerd, maar op eigen overtuigingen en visies.
Er wordt ook gesproken over een moreel narcisme in de maatschappij, waarbij het belang van feiten en rationaliteit ondergeschikt wordt gemaakt aan persoonlijke of politieke belangen. Dit kan leiden tot een situatie waarin Nederland niet langer functioneert als een goed georganiseerde staat, maar als een soort ontwikkelingsland met technologische vooruitgang, maar zonder toekomstvisie.
Het belang van rationele kritiek en feiten
Volgens sommigen is de enige uitweg uit deze situatie het herstellen van de waarden van feiten, rationaliteit en openheid. Dit houdt in dat er een revolutie moet komen in de manier waarop Nederland wordt bestuurd en hoe de maatschappij zich organiseert. Dit betekent niet alleen dat er feiten moeten worden erkend, maar ook dat mensen bereid zijn om hun eigen schaduw onder ogen te zien en bereid zijn om offers te brengen voor het voortbestaan van de beschaving.
In een maatschappij die steeds meer narcistische trekken vertoont, is het belangrijk om ook kritische kijk te houden. Dit betekent dat er ruimte moet zijn voor verschillende meningen en dat de maatschappij zich niet alleen richt op het idee van individuele succes, maar ook op collectieve waarden zoals samenwerking, empathie en respect.
Conclusie
Narcisme is een complex fenomeen dat zich niet alleen voordoet op individueel niveau, maar ook in bredere maatschappelijke en politieke contexten. In Nederland is er een duidelijke perceptie ontstaan dat narcistische trekken en gedragingen steeds vaker voorkomen, met name bij westerse mannen en vrouwen die inhaalslag maken. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de psychologie, de sociale relatieopbouw en de maatschappelijke waarden.
Het is belangrijk om niet alleen te erkennen dat narcisme een reëel probleem is, maar ook om te erkennen dat er oplossingen zijn. Door feiten te erkennen, openheid aan te houden en ruimte te maken voor verschillende meningen, kan Nederland zich bewegen in een richting van meer samenwerking, empathie en collectieve waarden. In een maatschappij die steeds meer narcistische trekken vertoont, is dit een essentieel pad naar duurzaamheid en cohesie.