Nederland eindigt op de 23e plek bij het Eurovisie Songfestival 2021: Een overzicht van de prestatie en context
juli 17, 2025
Inleiding
Tussen de steden Tilburg en Breda, in het zuiden van Noord-Brabant, ligt een bijzondere enclave die de grens tussen Nederland en België op een unieke manier verdraait: Baarle-Nassau en Baarle-Hertog. Deze twee dorpen vormen samen een complexe landschap van 30 stukjes Nederland en België die elkaar verweven. De grens loopt hier niet alleen dwars door straten en huizen, maar ook door winkels en zelfs binnenwoning. Het resultaat is een dorp dat wereldwijd bekend staat als de 'World Capital of Enclaves'.
Deze enclavevorming begon in de 13de eeuw en werd pas in 1995 officieel vastgelegd. Sindsdien blijft de enclave situatie in Baarle een unieke en fascinerende combinatie van Nederlandse en Belgische cultuur, wetgeving en infrastructuur. Voor toeristen is het een bijzondere ervaring om hier te wandelen en te leren over de geschiedenis van de enclave, de invloed op het dagelijks leven van de inwoners en de unieke situatie op het vlak van infrastructuur en administratie.
De enclave situatie in Baarle
Wat is een enclave?
Een enclave is een stuk grondgebied van een land dat volledig omringd wordt door grondgebied van een ander land. In het geval van Baarle-Nassau en Baarle-Hertog, is het een complexe enclave situatie waarin 22 stukjes België in Nederland liggen en 8 stukjes Nederland in België. Binnen de Belgische enclave, Baarle-Hertog, zijn er zelfs weer 7 Nederlandse sub- of counterenclaves.
Deze enclavevorming ontstond in 1839, toen Nederland en België het niet eens konden worden over de precieze grenslijn. De landsgrenzen liepen toen al dwars door straten en gebouwen. Deze situatie bleef onopgelost tot 1995, toen de grenzen eindelijk vastgelegd werden. Tot op de dag van vandaag profiteren de inwoners van de wettelijke verschillen tussen Nederland en België. Zo mag in België een biertje al vanaf 16 jaar, terwijl het in Nederland pas vanaf 18 jaar toegestaan is.
De complexiteit van de grens
De grens tussen Nederland en België loopt in Baarle soms letterlijk kris-kras door de huizen heen. Ben je bij de voordeur nog in Nederland, bij de achterdeur stap je in België weer naar buiten. De grens is aangegeven met witte kruisjes en stalen plaatjes. Deze markeringen zijn niet altijd logisch en soms zelfs verwarrend.
In Baarle-Hertog is er een uniek fenomeen: één woning staat in Nederland én België. De Nederlands-Belgische grens loopt dwars door het huis heen. Het huis is sinds 1953 bewoond door Mevrouw Mathijssen en haar zoon Dré. Mevrouw Mathijssen woont in Nederland, maar ontbijt in België. Dré voegt er aan toe dat de landsgrens zelfs dwars door zijn bed loopt. Als hij zich omdraait in zijn slaap, is hij ineens in een ander land.
De geschiedenis van de enclave
De complexe grens tussen Nederland en België in Baarle gaat terug naar de Middeleeuwen. In de 12e eeuw gaf Hertog Hendrik I van Brabant delen van Baarle in leen aan Godfried II van Schoten, de Heer van Breda. De vruchtbare stukken hield hij voor zichzelf. Zo ontstonden twee delen: ‘Baarle onder de hertog’ en ‘Baarle onder Nassau’. De naam Baarle-Nassau ontstond later, toen het gebied via erfopvolging in handen kwam van het Huis Nassau.
Vanaf de 13de eeuw tot 1995 bleef de enclave situatie onopgelost. In 1995 werden de enclavegrenzen vastgelegd als landsgrenzen. Tot op de dag van vandaag wandel je in Baarle in een paar minuten een aantal keren de grens over. Deze grens is aangegeven met lijnen over het trottoir en weg, soms dwars door huizenblokken heen.
De invloed op het dagelijks leven
De enclave situatie heeft grote invloed op het dagelijks leven van de inwoners. In het dorp staan bijvoorbeeld veel dubbele faciliteiten. Baarle bevat zowel een Nederlands- als Belgisch gemeentehuis, twee politiekorpsen, twee brandweerkazernes en twee postkantoren. Ook de elektriciteitsleveranciers en telefoonnetten zijn verschillend. Om de communicatie te vergemakkelijken, is er een lokaal tarief tussen inwoners afgesproken. Hierdoor kan je met je standaard providerprijs bellen met buurtbewoners.
Huisnummers zijn ook een bron van verwarring. Om het iets makkelijker te maken, hangt naast ieder huisnummer een vlaggetje om aan te geven in welk land het huis staat. Maar soms is zelfs dat niet mogelijk. In het dorp staat namelijk één woning met twee huisnummers. De Nederlands-Belgische grens loopt hier dwars doorheen. Het huis is sinds 1953 bewoond door Mevrouw Mathijssen. Ze woont in Nederland, maar ontbijt in België.
De inwoners van Baarle
Baarle-Hertog heeft een overwegend Belgisch karakter, maar telt sinds februari 2023 voor het eerst meer Nederlanders dan Belgen. Het dorp telt bijna drieduizend inwoners. Baarle-Nassau heeft zo’n zevenduizend bewoners, waarvan ongeveer twee derde een Nederlandse afkomst heeft. Volgens inwoner Mieke is het niet altijd mogelijk om aan iemands accent te horen of degene in Baarle-Nassau of Baarle-Hertog woont. Toch vindt ze dat Nederlanders over het algemeen minder terughoudend zijn dan Belgen.
In het dorp komen ook veel toeristen uit het buitenland. Azerbaijan, China en andere landen sturen toeristen naar Baarle om te leren over de unieke enclave situatie. Het is gewoon een heel uniek dorp.
Toerisme en bezoekersactiviteiten
Enclavewandeling
Een van de populaire activiteiten voor toeristen is de Enclavewandeling. Tijdens deze wandeling legt een gids alles uit over de enclave situatie. Je wandelt langs bijzondere (cultuur)historische plekjes en steekt logischerwijs diverse malen de grens over. Aan de vlaggetjes bij de huisnummers kun je zien of je in België of in Nederland wandelt. Deze wandeling is een unieke ervaring voor toeristen die willen leren over de geschiedenis van de enclave en het dagelijks leven van de inwoners.
Enclavebelevingsroute
Voor toeristen die liever alleen op pad gaan, is er de Enclavebelevingsroute. Deze route leidt je langs twaalf enclaveborden in het dorpscentrum en is zeven kilometer lang. Zowel te voet als op de fiets is de route leuk om te volgen. Deze route is ideaal voor toeristen die de enclave situatie op hun eigen manier willen ontdekken.
Dodendraad
In de 20e eeuw was Baarle een grensgebied tussen het neutrale Nederland en het door de Duitsers bezette België. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stond er een dodendraad of dodenhek, een ruim 300 kilometer lange draadversperring die de grens aanduidde. Na de oorlog werd het gehele hek verwijderd, maar er zijn op sommige plekken monumenten gezet. Ook zijn er replica’s of reconstructies van het dodenhek om aan te geven hoe het er toen ongeveer heeft moeten uitzien.
De toekomst van de enclave
De enclave situatie in Baarle is een unieke historische en culturele fenomeen die nog steeds aan de orde is. De inwoners profiteren van de wettelijke verschillen tussen Nederland en België, maar tegelijkertijd is er ook een zekere verwarring. De enclave situatie blijft een onderwerp van discussie en interesse, zowel voor inwoners als voor toeristen. De enclave is een symbool voor de complexiteit van de grens tussen Nederland en België en de historische banden die deze landen met elkaar delen.
Conclusie
Baarle-Nassau en Baarle-Hertog vormen een unieke enclave situatie die wereldwijd bekend staat als de 'World Capital of Enclaves'. De grens tussen Nederland en België loopt hier niet alleen dwars door straten en gebouwen, maar ook door winkels en zelfs binnenwoning. De enclave situatie ontstond in de 13de eeuw en werd pas in 1995 vastgelegd. Tot op de dag van vandaag blijft de enclave situatie in Baarle een unieke en fascinerende combinatie van Nederlandse en Belgische cultuur, wetgeving en infrastructuur. Voor toeristen is het een bijzondere ervaring om hier te wandelen en te leren over de geschiedenis van de enclave, de invloed op het dagelijks leven van de inwoners en de unieke situatie op het vlak van infrastructuur en administratie.