20 Leukste en Mooiste Plekken in Nederland voor een Uitje of Weekendje Weg
juli 17, 2025
Nederland telt een rijke collectie van natuurgebieden die een essentiële rol spelen in de biodiversiteit en het ecologisch evenwicht van het land. Deze gebieden vormen samen het Natuurnetwerk Nederland (NNN), eerder bekend als de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Dit netwerk omvat zowel bestaande als toekomstige natuurgebieden, en het doel is om deze gebieden met elkaar te verbinden zodat ze onderling kunnen communiceren — zowel voor mens als voor dier.
Bij dit netwerk horen ook de Natura 2000-gebieden, een Europese beschermingsmaatregel die gericht is op de bewaring van zeldzame of bedreigde soorten en habitats. Nederland kent 162 Natura 2000-gebieden, verdeeld over alle provincies, en sommige van deze gebieden liggen zelfs in de Waddenzee en Noordzee. Deze gebieden zijn aangewezen onder de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn, twee Europese richtlijnen die essentieel zijn voor de bescherming van de biodiversiteit.
Binnen dit artikel wordt een overzicht gegeven van de beschikbare kaarten en gegevens, inclusief hoe toegang kan worden verkregen tot datasets zoals Shapefiles, die worden gebruikt voor geografische analyses en planning. Daarnaast worden enkele van de bekendere en ecologisch belangrijke Natura 2000-gebieden genoemd, zoals Boschhuizerbergen, Brabantse Wal, en Bunder- en Elslooërbos. Het artikel biedt een gedetailleerde beschrijving van de doelstellingen, structuur en toegankelijkheid van deze gebieden, evenals contactinformatie voor verdiepende vragen.
Wat is het Natuurnetwerk Nederland?
Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een netwerk van natuurgebieden waarin de natuur voorrang heeft. Het is bedoeld om de biodiversiteit te bevorderen en te zorgen dat planten- en dieresoorten niet uitsterven door geïsoleerd te zijn in kleine of losgekoppelde gebieden.
Deze natuurgebieden worden op de kaart getoond door het Interprovinciaal Overleg (IPO), een samenwerking tussen de Nederlandse provincies. Het doel van het NNN is om grotere en beter verbonden natuurgebieden te creëren, zodat dieren, planten en zelfs micro-organismen gemakkelijker kunnen overleven en zich kunnen verspreiden. De grotere natuurgebieden zijn niet alleen beter voor de biodiversiteit, maar ook voor de kwaliteit van de leefomgeving in Nederland.
Deze kaart is ook bekend als de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), en biedt een visuele weergave van de strategisch belangrijke natuurgebieden en hun verbindingen. Voor wie geïnteresseerd is in de datasets van deze kaart, is het mogelijk om deze te downloaden via het Nationaal Georegister, een platform dat openbare gegevens en digitale kaarten beschikbaar stelt voor gebruik in onderzoek, planningsprocessen en educatieve doeleinden.
Wat zijn Natura 2000-gebieden?
Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden dat in 1992 werd opgericht met de doelstelling om de Europese biodiversiteit te behouden en te herstellen. Nederland is lid van dit netwerk en telt 162 Natura 2000-gebieden, zoals op de kaart van de Natura 2000-website is te zien. Deze gebieden zijn aangewezen onder twee Europese richtlijnen:
- De Vogelrichtlijn, die gericht is op het behoud van vogelpopulaties en hun leefgebieden.
- De Habitatrichtlijn, die gericht is op het behoud van zeldzame of bedreigde soorten en habitats (leefomgevingen).
Deze gebieden worden op de kaart weergegeven in lichtblauw (Vogelrichtlijn) en groengeel (Habitatrichtlijn), terwijl sommige gebieden beide richtlijnen combineren en daarom in lichtgroen worden getoond.
Alle Natura 2000-gebieden zijn geselecteerd op grond van het voorkomen van Europees belangrijke soorten en habitats. Deze aanduiding is gebaseerd op wetenschappelijke criteria die in de Europese richtlijnen zijn opgenomen. In Nederland zijn deze gebieden meestal beheerd door provincies of in het geval van rijkswatergebieden door Rijkswaterstaat.
Toegang tot gegevens: Shapefiles en digitale kaarten
Voor wie geïnteresseerd is in de digitale kaarten en datasets van het Natuurnetwerk Nederland en de Natura 2000-gebieden, zijn er meerdere opties beschikbaar.
Het Natuurnetwerk Nederland is beschikbaar via het Nationaal Georegister, waar de kaart kan worden gedownload en gebruikt in GIS-software zoals QGIS of ArcGIS. Deze datasets zijn van groot belang voor onderzoekers, planningsinstanties en educatieve instellingen die willen weten hoe de natuurgebieden van Nederland eruitzien, hoe ze zijn verbonden en welke ecologische functies ze vervullen.
Voor Natura 2000-gebieden is het mogelijk om een Shapefile te downloaden van de website van Data Overheid.nl, onder de dataset “57638-grondafhankelijke-natuur2000-gebied”. Deze dataset is gemaakt voor een studie van Deltares over de effectiviteit van bufferzones voor grondwaterstandsverhoging in grondwaterafhankelijke natuurgebieden in zandgebieden van Zuid-, Midden- en Oost-Nederland.
Deze dataset bevat grondwaterafhankelijke Natura 2000-gebieden die zijn gedefinieerd als natte natuurgebieden, waarvan het beheertype grondwaterafhankelijk is. Deze beheertypen zijn geselecteerd door het projectteam van de droogtestudie, zoals beschreven in een rapport van Van den Eertwegh et al (2021).
Voor wie de datasets niet direct wil gebruiken, is er ook een interactieve kaart beschikbaar op de website van Natura 2000. Hiermee is het mogelijk om een specifiek gebied te selecteren via een alfabetische lijst of een kaartweergave. Voor verdere vragen over een specifiek gebied is het mogelijk om contact op te nemen met de zogenaamde “voortouwnemer” van dat gebied, vaak een provincie of Rijkswaterstaat.
Bekende Natura 2000-gebieden in Nederland
Nederland telt veel Natura 2000-gebieden, waarvan sommige bekend staan om hun ecologische waarde, historische betekenis of toegankelijkheid. Enkele voorbeelden zijn:
- Boschhuizerbergen: een gebied in Noord-Brabant met een rijke biodiversiteit en waarvan het beheer gericht is op het behoud van open landschap en bosgebieden.
- Brabantse Wal: een van de meest voorkomende Natura 2000-gebieden in Noord-Brabant, bekend om zijn natuurlijke bos- en heidegebieden en de aanwezigheid van zeldzame vogels.
- Bunder- en Elslooërbos: een Natura 2000-gebied in Limburg, met een mix van bos, heide en zandgronden, waarin verschillende zeldzame soorten leven.
- Buurserzand & Haaksbergerveen: een Natura 2000-gebied in Gelderland, waarvan het beheer gericht is op het behoud van zand- en veenbossen en de voortplanting van zeldzame vogels.
- De Bruuk, De Wieden, De Wilck, Deelen, Deurnsche Peel & Mariapeel, Dinkelland, Doggersbank, Donkse Laagten, Drents-Friese Wold & Leggelderveld, Drentsche Aa-gebied, Drouwenerzand, Duinen Ameland, Duinen Den Helder - Callantsoog, Duinen en Lage Land Texel, Duinen Goeree & Kwade Hoek, Duinen Schiermonnikoog, Duinen Terschelling, Duinen Vlieland, Dwingelderveld: allemaal Natura 2000-gebieden die zich vooral in de oostelijke provincies en de Waddenzee bevinden.
Zowel de Vogelrichtlijn als de Habitatrichtlijn zijn in deze gebieden van toepassing, wat betekent dat ze een essentiële rol spelen in het behoud van vogelsoorten, zeldzame planten en habitatdiversiteit.
Toegankelijkheid en beheer
De meeste Natura 2000-gebieden zijn toegankelijk voor toeristen, wandelaars en recreanten, maar er zijn ook beperkte toegangs in bepaalde zones, bijvoorbeeld in gebieden waar zeldzame vogels broeden of waar sensitieve habitats worden beschermd. In dergelijke gevallen zijn er vaak dijken, wegen of paden die het toegankelijk maken, en soms worden er gesloten gebieden aangegeven waar toegang is beperkt.
De voortouwnemer van elk Natura 2000-gebied is verantwoordelijk voor het beheer en de bescherming van het gebied. In de meeste gevallen is dit de provincie, maar in het geval van rijkswatergebieden, zoals de Waddenzee, is dit Rijkswaterstaat.
Voor toeristen en recreanten is het aan te raden om te kijken naar aanduidingen op de kaart, informatie op de website van Natura 2000 of om contact op te nemen met de provinciale natuurservice voor meer informatie over toegankelijkheid, beheermaatregelen en ecologische voorzichtigheid.
Conclusie
Nederland beschikt over een rijk natuurnetwerk dat zowel het Natuurnetwerk Nederland (NNN) als het Natura 2000-netwerk omvat. Deze gebieden spelen een cruciale rol in het behoud van biodiversiteit en het beschermen van zeldzame soorten en habitats. Het NNN helpt bij het verbinden van natuurgebieden, waardoor het voor dieren en planten gemakkelijker is om te overleven en zich te verspreiden. De Natura 2000-gebieden zijn opgenomen in een Europese beschermingsmaatregel, en in Nederland telt het netwerk 162 aangewezen gebieden, die zich over alle provincies verspreiden.
Voor wie geïnteresseerd is in de kaarten en datasets van deze gebieden, zijn er meerdere opties beschikbaar, waaronder Shapefiles via Data Overheid.nl, digitale kaarten via het Nationaal Georegister, en interactieve kaarten op de website van Natura 2000. Deze datasets zijn van groot waarde voor onderzoek, planningsdoeleinden en educatie.
Nederlandse natuurgebieden zijn niet alleen ecologisch belangrijk, maar ook toegankelijk en interessant voor toeristen, wandelaars en recreanten. Het is belangrijk om bij het bezoeken van deze gebieden respect te tonen voor de natuur, de richtlijnen te volgen en eventueel contact op te nemen met de voortouwnemer voor meer informatie.