Veilig Fietsen met Je Kind in Nederland: Fietsstoelen, Zadels en Veiligheidsmaatregelen
juli 16, 2025
Napoleon Bonaparte, de Franse keizer en militair leider, maakte in 1811 een reis door Nederland. Hoewel Nederland op dat moment een onderdeel was van het Franse keizerrijk, was zijn aanwezigheid voor de bevolking en het bestuur niet van tevoren goed voorbereid. De reis was chaotisch en onvoorspelbaar, omdat Napoleon zijn plannen vaak aanpaste op het laatste moment. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de route die Napoleon door Nederland nam, de steden die hij bezocht en de voorbereidingen die genomen werden door de gemeenten.
Inleiding
In 1810 had Nederland zich al aangesloten bij het Franse Keizerrijk. In 1811 nam Napoleon de beslissing om een reis door het land te maken. Deze reis was niet alleen een politiek statement, maar ook een logistieke uitdaging, gezien de onvoorspelbaarheid van Napoleons plannen. In de historische archieven en bronnen zijn duidelijke aanknopingspunten te vinden over de route die hij nam, de steden die hij bezocht en de voorbereidingen die de gemeenten moesten treffen. In dit artikel wordt deze reis nader toegelicht aan de hand van betrouwbare historische gegevens.
Napoleon in Nederland: De Reis van 1811
Napoleon vertrok op 18 september 1811 om half vier in de ochtend uit Compiègne. De geruchten die rondgingen over zijn reisroute gaven aan dat hij via Breda naar Utrecht zou reizen, met tijdelijke haltes in Sleeuwijk, Gorcum, Arkel, Meerkerk, Lexmond, Vianen, Vreeswijk en tenslotte in Utrecht. Deze route was echter niet strikt gevolgd, aangezien Napoleon zijn plannen vaak aanpaste. Deze onvoorspelbaarheid leidde tot veel onzekerheid bij de gemeenten die hij zou passeren.
In 1811 was Nederland al ruim een jaar onderdeel van het Franse keizerrijk. De gemeenten hoopten dat het bezoek van Napoleon zou leiden tot positieve veranderingen, maar de realiteit was minder gunstig. De bevolking had weinig sympathie voor de Franse overheersing en de logistieke voorbereidingen die Napoleons reis met zich meebracht waren zowel kostbaar als uitputtend voor de lokaal besturen.
De Reisbegint: Vlissingen en Veere
De reis begon in Zeeland, waar Napoleon via Vlissingen en Veere reisde. Vlissingen en Veere zijn beide steden in het zuidwesten van Nederland, bekend voor hun historische haven en kustbescherming. De Franse overheersing had hier al invloed, maar Napoleons aanwezigheid betekende een extra druk op het lokaal bestuur.
Napoleon reisde vanuit Zeeland naar Antwerpen, waar hij opgewacht werd door zijn vrouw, Marie Louise. Vanuit Antwerpen vertrok hij per schip in de nacht van 3 op 4 oktober richting Dordrecht via Willemstad en Hellevoetsluis. De komst van Napoleon in Dordrecht was onverwacht, omdat hij daar niet op een officiële lijst van bezoeken stond. Dit leidde tot chaos, omdat het stadsbestuur geen tijd had om een formele ontvangstcommissie te organiseren.
De Reis Verder: Dordrecht en Gorcum
Napoleon vertrok rond twaalf uur uit Dordrecht per schip en reisde verder richting Gorcum. Gorcum was een van de steden die al op Napoleons route stond, wat betekende dat er meer zekerheid was over zijn komst. Toch was er nog veel onzekerheid, aangezien Napoleon zijn plannen vaak aanpaste. In de dagen voor zijn aankomst in Gorcum bereidden lokale autoriteiten zich voor op zijn bezoek. Er werden onder andere paarden en rijtuigen gereed gemaakt om zijn escorte te ondersteunen.
De onderprefect van het arrondissement Dordrecht zond op 1 oktober 1811 een brief naar de burgemeesters van Arkel, Meerkerk, Lexmond en Vianen, waarin hij oproepte tot het opruimen van alle paal- en paaltjes op de dijken. Dit was om zowel de reis van Napoleon als de bevolking te vergemakkelijken. Daarnaast moesten huizen worden verlicht om een warme indruk te maken en om de loyaliteit aan Napoleon te tonen, hoewel deze loyaliteit in de praktijk niet altijd aanwezig was.
Lexmond en de Paardenposterij
Een van de belangrijke steden op Napoleons route was Lexmond. De stad had een belangrijke functie als paardenwisselstation. In 1811 moest Lexmond 15 voerlieden met 210 paarden leveren om Napoleons stoet te ondersteunen. Deze taak was zowel logistisch als menselijk uitdagend, aangezien het om vervoer en accommodatie voor zowel de paarden als de voerlieden ging.
De burgemeester van Gorcum had opdracht gekregen om per kerende bode nauwkeurig te registreren hoeveel paarden beschikbaar waren voor Napoleons reis. Deze paarden werden vervolgens via Lexmond getransporteerd, waar ze werden gewisseld voor vers gevoerde paarden. Lexmond lag strategisch tussen Gorcum en Utrecht en was daarom een logische plek voor een paardenwisselstation.
De onderprefect van Dordrecht had ook de taak om ponten van overzetveren te Schoonhoven, Tienhoven en Hagestein te mobiliseren en te verzenden naar Vianen. Hiermee wilde hij zorgen voor een gladde overtocht naar Vreeswijk. De burgemeesters van Lexmond en Vianen moesten samenwerken om de logistiek van het bezoek van Napoleon te verwerken.
Vianen: Een Knooppunt in Napoleons Route
Vianen was een belangrijke halte in Napoleons reis. De stad lag tussen Lexmond en Vreeswijk en was dus een logische tussenstop. De burgemeester van Vianen had de verantwoordelijkheid om de voerlieden en paarden onder te brengen. Dit was een uitdaging, omdat het aantal paarden dat moest worden ondergebracht aanzienlijk was. Vianen had ook een paardenwisselstation, wat betekende dat het stadje een strategische rol speelde in Napoleons reis.
Daarnaast moest Vianen ook zorgen voor de feestelijke ontvangst van Napoleon. Dit betekende onder andere dat er een escorte was, dat er vervoer bereid was en dat er een warme ontvangst was voor de keizer. De voorbereidingen voor de feestelijke ontvangst van Napoleon waren intensief, omdat de lokale bevolking hoopte op gunstige veranderingen door zijn aanwezigheid.
Vreeswijk en Utrecht: De Eindbestemming
Vanuit Vianen reisde Napoleon verder naar Vreeswijk, waar hij de prefect De Celles ontmoette. De reis was niet zonder complicaties. Het weer was stormachtig, waardoor de overtocht over de Lek uitdagingen opleverde. Toch bereikte Napoleon uiteindelijk zijn eindbestemming: Utrecht. De stad had zich goed voorbereid op zijn komst en had onderdak en vervoer geregeld voor de keizer en zijn escorte.
In Utrecht aangekomen om ongeveer drie uur ’s middags, kreeg Napoleon tijd om te rusten. De reis had hem veel logistieke inspanningen gekost, maar hij had zijn doel bereikt. Utrecht was een belangrijke stad in het Franse keizerrijk en het bezoek van Napoleon was een politiek symbool voor de Franse overheersing van Nederland.
De Napoleonweg: Een Legasie van Napoleons Reis
Twee weken na zijn reis door Nederland, op 21 oktober 1811, liet Napoleon een keizerlijk decreet uitvaardigen waarin een aantal routes tot Route Impérial werden benoemd. Deze wegen werden op kosten van het keizerrijk verbeterd en onderhouden. De route van Amsterdam naar Parijs liep door de Vijfheerenlanden, waarbij Vianen, Lexmond, Meerkerk en Arkel een rol speelden. Deze route werd in de volksmond ook wel de Napoleonweg genoemd.
De weg liep via Kortenhoeven en Lakerveld en verder over de Bazeldijk en Arkelsedijk naar Gorcum. Deze weg was in 1812-1814 aangelegd en had een strategische betekenis voor de Franse overheersing. De Napoleonweg is nog steeds herkenbaar in sommige delen van de Vijfheerenlanden en is een historisch getuigenis van Napoleons reis door Nederland.
De Reis in Historisch Perspectief
Napoleons reis door Nederland in 1811 was een unieke gebeurtenis in de Nederlandse geschiedenis. Het was het eerste en laatste bezoek van de Franse keizer aan Nederland. In 1814 was Nederland al niet meer onderdeel van het Franse keizerrijk, waardoor het waarschijnlijk dat Napoleon nooit meer zou zijn teruggekomen.
De reis was een logistieke uitdaging, niet alleen voor de Franse autoriteiten, maar ook voor de lokaal besturen in de steden die hij bezocht. De onvoorspelbaarheid van Napoleons plannen maakte het voor de gemeenten lastig om voorbereidingen te treffen. Toch was de reis een belangrijk moment in de geschiedenis van Nederland, omdat het duidelijk maakte dat de Franse invloed op het land niet langer te negeren was.
Conclusie
Napoleons reis door Nederland in 1811 was een historisch moment dat veel indruk maakte op de bevolking en het bestuur. De route die hij nam, bevatte steden zoals Vlissingen, Veere, Gorcum, Lexmond, Vianen en Utrecht. De voorbereidingen voor zijn bezoek waren intensief, maar Napoleons onvoorspelbare plannen maakten het voor de gemeenten lastig om volledig voorbereid te zijn. De reis leidde tot de aanleg van de Napoleonweg en liet zien hoe belangrijk logistiek en communicatie waren in die tijd.
De reis van Napoleon in 1811 is dus niet alleen een interessante historische gebeurtenis, maar ook een illustratie van de complexiteit van logistiek en politiek in de tijd van de Franse overheersing. Zowel de steden als de personen die betrokken waren bij de reis hebben hun rol gespeeld in deze historische gebeurtenis.