Napoleon in Nederland: Tocht door Vlissingen, Dordrecht, Gorinchem, Vianen en Utrecht in 1811

In de winter van 1811 maakte Napoleon Bonaparte een onverwachte en chaotische reis door verschillende steden in Nederland. Hoewel zijn plannen voor de tocht niet vaststonden en het traject regelmatig veranderde, was het bezoek van de Franse keizer een belangrijke gebeurtenis voor de gemeenten die hij passeerde. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de route die Napoleon aflegde, met aandacht voor de steden Vlissingen, Dordrecht, Gorinchem, Vianen en Utrecht, en de voorbereidingen en gevolgen van zijn bezoeken.

Napoleon’s tocht door Nederland: een onvoorspelbare reis

Napoleon maakte in 1811 een reis door Nederland, die in werkelijkheid meer leek op een improvisatie dan een gepland traject. Zijn aanwezigheid in het land was het gevolg van de annexatie van Nederland door het Franse keizerrijk in juli 1810. De keizer wilde zijn invloed tonen en een indruk achterlaten op de steden en gemeenten die hij passeerde.

De reis begon in Zeeland, waar Napoleon in 1811 eerst Vlissingen en Veere bezocht. Van daaruit reisde hij naar Antwerpen, waar hij opgevangen werd door zijn vrouw Marie Louise. Vanuit Antwerpen vertrok hij de nacht van 3 op 4 oktober per schip via Willemstad en Hellevoetsluis richting Dordrecht. Zijn komst in Dordrecht was onverwacht en chaotisch: hij arriveerde vroeg in de ochtend van 5 oktober, zonder dat er een officiële ontvangstcommissie klaarstond. De lokale bestuurders moesten haastig worden opgeroepen, maar het was al te laat om een waardig welkom te bieden. Rond het middaguur vertrok Napoleon weer richting Gorinchem.

Dordrecht: een chaotische aankomst

Napoleon’s bezoek aan Dordrecht was een illustratie van zijn onvoorspelbare reisstijl. Er was geen duidelijk plan voor zijn route door Nederland, wat maakte dat gemeenten als Dordrecht nauwelijks tijd hadden om plannen te maken. In eerste instantie was Dordrecht zelfs helemaal niet op de route van de keizer ingeschaald. Pas in het laatste moment werd de stad opgenomen in de reis, wat leidde tot een chaotische aankomst. De lokale autoriteiten konden nauwelijks op tijd reageren, aangezien de keizer al voorbij was voordat een officiële ontvangst had kunnen plaatsvinden.

Gorinchem: onzeker wachten op de keizer

Gorinchem was wel vanaf het begin op de lijst van steden die Napoleon zou bezochten. Toch duurde het lang voordat de stad zeker wist wanneer de keizer precies zou arriveren. In september 1811 verspreidden zich geruchten dat Napoleon zou aankomen op 26 of 27 september. Reeds toen arriveerden verschillende hoogwaardigheidsbekleders in Gorinchem om hem te verwelkomen, waaronder gouverneur-generaal, de prefect en diverse andere autoriteiten. Maar ook deze data bleek incorrect: de keizer liet zich pas op 5 oktober in Gorinchem zien.

De onzekerheid omringde ook andere voorbereidingen. De burgemeester van Lexmond, L.N. Fabritius, moest bevelen opvolgen van de Franse onderprefect, zoals het opruimen van paalstructuren langs de route van Gorinchem naar Vianen. De burgemeester was verplicht om een rood-wit-blauwe sjerp (de Franse vlag) te dragen als teken van loyaliteit, iets dat niet bij iedereen geliefd was. In 1811 was de Franse invloed in Nederland niet populair en de meeste Nederlanders koesterden weinig sympathie voor Napoleon.

Vianen en de Napoleonweg

Napoleon’s reis naar Vianen was een van de belangrijkste stappen in zijn tocht door Nederland. In Vianen was er al op 29 september een erestoet klaar om hem te verwelkomen, bestaande uit het Dordtse Gardes d’Honneur. De keizer zou in Vianen korte tijd verblijven, maar het bleek al snel dat hij zijn verblijf daar beperkt zou houden.

Een van de belangrijkste gevolgen van Napoleons reis was de aanleg van de zogenaamde "Napoleonweg", een route die later officieel tot Route Impérial werd verheven. In 1812-1814 werd deze weg aangelegd, die door Kortenhoeven en Lakerveld liep en verder via de Bazeldijk en Arkelsedijk richting Gorinchem. De weg werd een belangrijk verkeersader in de regio en is nog steeds bekend in de volksmond als de "Napoleonweg".

Utrecht: de eindbestemming

Napoleon bereikte uiteindelijk Utrecht, waar hij op 5 oktober rond drie uur ’s middags aankwam. De reis van Gorinchem naar Utrecht werd volledig per schip gedaan. De keizer en zijn gevolg staken de Lek over naar Vreeswijk, waar ze even aanlegden om de gelukwensen van de prefect van het departement Zuiderzee in ontvangst te nemen. In Utrecht was de ontvangst goed georganiseerd, en de keizer kon hier rustig verblijven.

De reis van Napoleon door Nederland eindigde uiteindelijk in Utrecht, waar hij enkele dagen verbleef. Tijdens deze reis waren verschillende steden, waaronder Vlissingen, Dordrecht, Gorinchem, Vianen en Utrecht, betrokken bij de voorbereidingen en ontvangsten. Zijn aanwezigheid had een directe impact op de lokale gemeenten, vooral in termen van logistiek en administratieve voorbereidingen.

Logistiek en voorbereidingen voor de keizer

De voorbereidingen voor Napoleons reis waren niet zonder ingewikkelheden. Een van de belangrijkste taken voor de gemeenten die hij passeerde, was het voorzien van paarden en transportmiddelen voor zijn stoet. Zo had Utrecht 15 voerlieden met 210 paarden opgestuurd naar Vianen om de stoet op te wachten. Vianen moest voorzien worden van stallen en verblijf voor deze paarden, en Lexmond en Meerkerk werden ook betrokken bij het onderbrengen van Napoleons soldaten en paarden.

Daarnaast moesten ook ponten worden georganiseerd voor de overtocht van Vianen naar Vreeswijk. De onderprefect van Dordrecht had hierin een belangrijke rol, en hij had ervoor gezorgd dat de ponten van Schoonhoven, Tienhoven en Hagestein naar Vianen werden gebracht. De burgemeesters van Lexmond, Ameide en Langerak moesten bovendien een aak en vier hengsten beschikbaar stellen, die gebruikt zouden worden voor de reis.

De impact van Napoleons reis op de regio

Napoleons reis door Nederland had een directe impact op de steden die hij passeerde. De aanleg van de Napoleonweg was een van de belangrijkste gevolgen van zijn bezoek. In de jaren erna werd deze weg officieel onderhouden en verbeterd, wat ervoor zorgde dat het een belangrijke verkeersader in de regio werd.

Daarnaast bracht Napoleons reis ook aandacht voor de logistieke en administratieve capaciteiten van de gemeenten die hij passeerde. De coördinatie van paarden, transportmiddelen en de voorbereidingen voor de ontvangststoeten was een ingewikkelde taak die veel organisatie vereiste. De burgemeesters en andere lokale autoriteiten hadden hier veel te verantwoorden, zowel voor hun burgers als voor de Franse autoriteiten.

Conclusie

Napoleons reis door Nederland in 1811 was een onvoorspelbaar en chaotisch traject dat veel gemeenten in de handen werkte. Zijn bezoeken aan Vlissingen, Dordrecht, Gorinchem, Vianen en Utrecht vereisten uitgebreide voorbereidingen, die niet altijd zonder problemen verliepen. Toch had deze reis een blijvende impact, vooral in de vorm van de aanleg van de zogenaamde Napoleonweg. Zijn aanwezigheid in het land was een bewijs van de Franse invloed en stelde de lokale gemeenten voor uitdagingen die ze tot dan niet eerder hadden gekend.

Bronnen

  1. VHLHB.nl

Related Posts