Mooiste Fotolocaties in de Natuur van Nederland voor Natuurfotografie
juli 15, 2025
In 2019 won de Heksenboom van Zwarte Kaat de verkiezing tot De Boom van het Jaar in Nederland. Deze bijzondere boom is niet alleen een natuurmonument, maar ook een symbool van lokale folklore en historische erfenis. De verkiezing van De Boom van het Jaar richt zich niet op de grootste of oudste boom, maar op de bomen met het meest indrukwekkende verhaal. In dit artikel wordt de Heksenboom van Zwarte Kaat centraal gesteld, samen met de context van de verkiezing, de andere genomineerde bomen in 2019 en de bredere betekenis van bomen in de Nederlandse cultuur.
De verkiezing van De Boom van het Jaar
De verkiezing van De Boom van het Jaar is een nationale wedstrijd waarin burgers uit Nederland hun favoriete boom aanmelden. Deze boom moet een bijzonder verhaal vertellen – een verhaal dat emotioneel, historisch of cultureel belang heeft. De wedstrijd is een onderdeel van de Europese verkiezing European Tree of the Year en wordt in Nederland georganiseerd door SBNL Natuurfonds.
In 2019 stonden er twaalf bomen in de finale, elk uit een andere provincie. Deze bomen werden gekozen door een jury uit hun respectievelijke provincies. Daarna volgde een landelijke stemronde, waarin iedereen in Nederland kon meedoen. De Heksenboom van Zwarte Kaat won deze ronde met 9.840 stemmen en werd daarmee uitgeroepen tot De Boom van het Jaar 2019.
De winnaar van de Nederlandse verkiezing wordt ook als de inzending voor de European Tree of the Year verkozen. In 2019 behaalde de Heksenboom uit Bladel een zesde plaats in de Europese wedstrijd.
De Heksenboom van Zwarte Kaat
De Heksenboom van Zwarte Kaat is een beuk die zich bevindt op Landgoed Ten Vorsel in Bladel, Noord-Brabant. Deze boom is in de lokale verhalen bekend als de boom die gerelateerd is aan de legende van de heks Zwarte Kaat. Volgens de verhalen is Zwarte Kaat in de 17e eeuw veroordeeld en geëxecuteerd. Haar graf kreeg geen kruis, maar een heester. Deze heester groeide uit tot een boom die in de volksmond “de heksenboom” werd genoemd.
De boom is een symbolische en culturele entiteit in de regio. Het verhaal van Zwarte Kaat is een voorbeeld van het rijke volksgeloof dat vroeger in Nederland veel invloed had. De boom is dus niet alleen een natuurmonument, maar ook een historisch en cultureel symbool. De Heksenboom werd rond 1890 geplant en is sindsdien een bijzonder onderdeel van de lokale geschiedenis.
De andere genomineerde bomen van 2019
Naast de Heksenboom van Zwarte Kaat stonden er elf andere bomen in de finale van De Boom van het Jaar 2019. Deze bomen komen uit verschillende provincies en vertegenwoordigen eveneens unieke verhalen. Hieronder volgt een overzicht van de genomineerde bomen en hun stemaantallen:
| Boom | Locatie | Provincie | Aantal stemmen |
|---|---|---|---|
| De Heksenboom van Zwarte Kaat | Bladel | Noord-Brabant | 9.840 |
| De Lijnbaanplataan die alles overleeft | Rotterdam | Zuid-Holland | 9.212 |
| De zwarte populier aan de Waaldijk | Opijnen | Gelderland | 1.319 |
| De beuk met de moeilijke voeten | Middelburg | Zeeland | 1.180 |
| Capitein ter Zee, de grafwachter van Sparrendreef | Vianen | Utrecht | 695 |
| De ‘Oude Dame Castanea sativa’ die alles zag | Vlodrop | Limburg | 679 |
| De Bakspiekereik | Lattrop-Brecklenkamp | Overijssel | 625 |
| De mysterieuze jeneverbes | Zeegse | Drenthe | 518 |
| De kabouterboom | Saaxumhuizen | Groningen | 253 |
| De Marilandicapopulier in de Prinsentuin | Leeuwarden | Friesland | 222 |
| De scheve linde | Dronten | Flevoland | 197 |
| Iepenhoofstad van de wereld | Amsterdam | Noord-Holland | 93 |
Deze lijst toont het enorme gevarieerde verhaalgehalte van de genomineerde bomen. Van de Lijnbaanplataan in Rotterdam die alles overleeft tot de scheve linde in Flevoland, elk verhaal biedt een andere kijk op de rol van bomen in de samenleving. De Heksenboom was duidelijk het meest succesvolle verhaal in 2019.
De betekenis van bomen in de Nederlandse cultuur
Bomen in Nederland zijn meer dan alleen natuurlijke entiteiten. Ze dragen ook historische, culturele en emotionele waarde. De verkiezing van De Boom van het Jaar benadrukt deze multidimensionale betekenis van bomen. In Nederland zijn er vele bomen die een bijzondere rol spelen in het leven van gemeenschappen. Ze kunnen bijvoorbeeld plekken zijn voor bijeenkomsten, getuigen van geschiedenis zijn of symbool staan voor volksgeloof.
De verkiezing benadrukt ook het belang van het behoud van deze bomen. Monumentale bomen zijn kwetsbaar door stadsontwikkeling, klimaatverandering of natuurlijke processen. Het toekennen van aandacht aan bomen zoals de Heksenboom van Zwarte Kaat of de Marialinde in Oisterwijk helpt bij het bewustworden van hun waarde en het behoud van hun plek in de samenleving.
Andere bijzondere bomen in Nederland
Nederland is rijk aan monumentale bomen met bijzondere verhalen. De Heksenboom van Zwarte Kaat is slechts een voorbeeld uit een grote collectie. In Drenthe bijvoorbeeld staan de zogenaamde "breukebomen", waar vroeger geloofd werd dat ze helend werkten voor mensen met liesbreuken. Deze bomen zijn symbolisch voor de folklore en het geloof dat vroeger sterk verankerd was in de samenleving.
In Yde staat een boom waar spijkers werden geslagen in de overtuiging dat ze helend werkten. In Noord-Brabant is ook de Troeteleik van Ulvenhout, die in 2018 de eersten prijs in de verkiezing won. Deze boom is een voorbeeld van hoe bomen historisch en emotioneel belangrijk kunnen zijn voor een gemeenschap.
Deze bomen worden vaak geregistreerd in de Atlas of de Bomenstichting en kunnen opgezocht worden per provincie. Ze vormen samen een rijke historische en culturele erfenis die behouden moet worden.
De rol van organisaties in het behoud van bomen
De verkiezing van De Boom van het Jaar is georganiseerd door SBNL Natuurfonds, een organisatie die zich richt op het behoud van de natuur en het bewustworden van de rol van bomen in de samenleving. Deze organisatie werkt samen met andere natuurfondsinstellingen en lokale gemeenschappen om bomen en hun verhalen in kaart te brengen.
Daarnaast speelt ook de Bomenstichting een rol in het behoud van monumentale bomen in Nederland. Deze organisatie onderzoekt en registreert bomen met bijzondere historische of culturele waarde. Ze werken ook mee aan educatieve projecten om jongeren en gemeenschappen bewust te maken van het belang van bomen.
De toekomst van De Boom van het Jaar
De verkiezing van De Boom van het Jaar is sinds 2017 een jaarlijks terugkerend evenement in Nederland. Het is een succesvolle manier om het belang van bomen te benadrukken en mensen te betrekken bij de verhalen die ze vertellen. In de toekomst is het de bedoeling om dit initiatief uit te breiden en te versterken, zodat meer bomen hun verhaal kunnen vertellen.
De Europese verkiezing European Tree of the Year, waarin Nederlandse bomen deel nemen, is een manier om het Nederlandse erfgoed op het wereldtoneel te brengen. De Heksenboom van Zwarte Kaat is slechts één van de vele bomen die in het verleden op dit podium zijn geweest. Het is de bedoeling om dit proces voort te zetten en meer aandacht te geven aan de bijzondere bomen in Nederland.
Conclusie
De Heksenboom van Zwarte Kaat is niet alleen de mooiste boom van Nederland in 2019, maar ook een symbool van het rijke verhaal en het culturele erfgoed van de regio. De verkiezing van De Boom van het Jaar benadrukt het belang van bomen als historische, emotionele en culturele entiteiten. Door middel van deze wedstrijd krijgen bomen aandacht die anders onzichtbaar zouden blijven. Het behoud van deze bomen is van groot belang voor toekomstige generaties, die net zo van deze verhalen en plekken kunnen genieten als hun voorgangers.
Nederland is rijk aan bomen met bijzondere verhalen. Van de Heksenboom in Bladel tot de Marialinde in Oisterwijk, elk verhaal brengt iets unieks aan het licht. De verkiezing van De Boom van het Jaar helpt bij het bewustworden van deze waarde en het behoud van deze bomen voor toekomstige generaties.