Donkere plekken in Nederland: Waar en hoe je de sterrenhemel kunt bewonderen

In Nederland zijn er verschillende plekken waar de sterrenhemel goed zichtbaar is. Dit komt door de lichtvervuiling, die het zicht op de sterren belemmert. Om dit probleem tegen te gaan, zijn er specifieke gebieden aangewezen als donkere plekken, waar de duisternis behouden blijft en de sterrenhemel duidelijk zichtbaar is. Deze plekken zijn onder meer Dark Sky Parks, en zijn van belang voor astrofotografie, sterrenkijkactiviteiten en het waarnemen van de natuurlijke omgeving. In dit artikel worden de bekendste en meest geschikte locaties in Nederland besproken, inclusief tips voor het fotograferen van de sterrenhemel en het vinden van de donkerste plekken via kaarten.

Donkere plekken in Nederland

Nederland is een land met veel lichtvervuiling, wat ervoor zorgt dat de sterrenhemel in veel stedelijke gebieden moeilijk zichtbaar is. Om dit probleem aan te pakken, zijn er verschillende locaties aangewezen waar de duisternis behouden blijft. Deze plekken zijn onder meer de Dark Sky Parks, die door de International Dark-Sky Association zijn erkend. In Nederland zijn er twee van deze parken: de Boschplaat op Terschelling en het Nationaal Park Lauwersmeer in Groningen. Deze gebieden zijn gekenmerkt door een zeer lage lichtvervuiling en zijn ideaal voor het bewonderen van de sterrenhemel.

De Boschplaat op Terschelling is een uitgestrekt duingebied met verlaten stranden en is zowel overdag als ‘s nachts erg fotogeniek. Het is een van de donkerste plekken in Nederland en een ideaal plekje voor astrofotografie. Het Nationaal Park Lauwersmeer ligt op de grens van Groningen en Friesland en is een belangrijk vogelgebied. Het park is sinds 2016 uitgeroepen tot ‘Dark Sky Park’ en is dus ‘s nachts donker en geschikt voor het observeren van de sterrenhemel.

Lichte gebieden en lichtvervuiling

Niet alle gebieden in Nederland zijn geschikt voor het waarnemen van de sterrenhemel. Gebieden met veel kassen, zoals in Zuid-Holland, herken je duidelijk aan de oranje en gele kleur op de kaart. Ook steden, sportvelden en bedrijfsterreinen lichten geel op. Doordat er in de avond veel licht is op die plekken, zie je minder sterren. In andere gebieden, zoals het noorden van Nederland, is het ‘s avonds veel donkerder. Bij bewolking is het ‘s avonds nog lichter op straat. Dit komt door de weerkaatsing van het licht tegen de wolken.

De kaart van de hemelhelderheid toont hoe donker het ‘s avonds in Nederland is als er geen wolken zijn. Als maat hiervoor gebruiken we het aantal sterren dat dan zichtbaar is. Meer licht in gebieden met veel kassen en in steden. In andere gebieden, zoals het noorden van Nederland, is het ‘s avonds veel donkerder. Bij bewolking is het ‘s avonds nog lichter op straat. Dit komt door de weerkaatsing van het licht tegen de wolken.

Donkere plekken in Nederland

Er zijn verschillende plekken in Nederland waar de sterrenhemel goed zichtbaar is. Hieronder volgt een overzicht van de meest geschikte locaties:

1. Waddeneilanden

De Nederlandse, dunbevolkte Waddeneilanden zijn natuurlijk ook perfecte plekken om sterren te kijken. De Boschplaat op Terschelling is het tweede officiële Dark Sky Park van Nederland. Deze plek is ideaal voor het waarnemen van de sterrenhemel. Ook andere Waddeneilanden, zoals Texel, zijn geschikt voor het kijken naar de sterren. Texel is het grootste Nederlandse Waddeneiland en een van de weinige plekken in Nederland waar je nog echt heel heldere foto’s kunt maken van de sterrenhemel.

2. Schiermonnikoog

Schiermonnikoog is de gemeente met de laagste bevolkingsdichtheid in Nederland. Het eiland is dus dun bevolkt, met hierdoor ook een stuk minder lichtvervuiling … en dus heel wat plekken om een geweldig mooie sterrenhemel te bewonderen. Het is een ideaal plekje voor het fotograferen van de sterrenhemel.

3. Veluwe

De Veluwe is een groot gebied met beperkte lichtvervuiling. Je kunt hier prachtig de sterrenhemel of maan combineren met een landschap met een eenzame boom. Ook de Veluwe is geschikt voor het waarnemen van de sterrenhemel.

4. Drenthe

In Drenthe is het mogelijk om de sterrenhemel goed zichtbaar te zien. Het park van Radio Kootwijk nabij Apeldoorn is een ideaal plekje voor het fotograferen van de sterrenhemel. Ook het heideveld in Drenthe is geschikt voor het waarnemen van de sterrenhemel.

5. Friesland

Het Nationaal Park het Lauwersmeer is een Nationaal Park in Friesland. Het is een Nationaal Park geworden vanwege de bijzondere natuur in het gebied. In 2016 is het park officieel uitgeroepen tot ‘Dark Sky Park’. Dit betekent dat het gebied ‘s nachts donker is en blijft. Perfect om de sterrenhemel te observeren! ‘s Nachts zijn bezoekers welkom en kun je dus bijzondere sterrenfoto’s maken.

6. Noord-Holland

In Noord-Holland is het mogelijk om de sterrenhemel goed zichtbaar te zien. Het dorp Petten ligt aan de Noordzee in Noord-Holland. Aan deze kust is het donker en kun je met helder weer een prachtige sterrenhemel zien. Ook Julianadorp in Noord-Holland is geschikt voor het waarnemen van de sterrenhemel.

7. Zeeland

De Zeeuwse stranden zijn ‘s nachts goed donker, mits je op afstand blijft van strandtenten en dorpen. Neem een picknickkleed en een warme deken mee en geniet met het geluid van de branding van de eindeloze sterrenhemel. De De Kop van Goeree is een van de donkerste locaties.

8. Flevoland

Hoewel delen van Flevoland aardig dichtbevolkt raken, zijn er genoeg plekken te vinden waar weinig lichtvervuiling is. Zoek bijvoorbeeld eens naar een tulpenveld om die op je voorgrond op te nemen.

9. Overijssel

In Overijssel is Lemele een donkere locatie, met het natuurgebied de Lemelerberg. Vanaf deze berg heb je mooie uitzichten en er zijn fijne donkere plekken.

10. Gelderland

In Gelderland is Arnhem een van de enige steden die we in de lijst opnemen. Op het meest donkere stuk kun je de beste sterrenhemel foto’s maken.

Tips voor het fotograferen van de sterrenhemel

Voor het fotograferen van de sterrenhemel zijn er verschillende tips die je kunt volgen:

• Kies een nacht met (bijna) nieuwe maan, omdat je de minder felle sterren in het licht van de volle maan niet goed ziet.
• Ga niet te snel na zonsondergang en niet rond zonsopkomst op sterrenjacht, maar kom minstens twee uur eerder je bed uit of wacht twee uur tot het laatste zonlicht verdwenen is.
• Kies een rustige plek uit waar je ongestoord sterren kunt kijken, zonder inbreuk te maken op privacy van andere mensen. Voor de veiligheid ga je beter niet op of naast een weg staan.
• Neem een kleed of (lig)stoel mee en in de winter natuurlijk voldoende warme kleding. Extra romantisch wordt het met een wijntje of kop warme choco.
• Zet alle (zak)lampen uit en laat je ogen een paar minuten aan het donker wennen.
• Download een sterrenkijk-app.

Kaarten en bronnen

Om de donkerste plekken in Nederland te vinden, kun je gebruikmaken van verschillende kaarten. Een van de bekendste is de lichtvervuilingskaart van RIVM, die je kunt vinden op de website van het Nationaal Georegister. Ook de Atlas leefomgeving biedt informatie over de hemelhelderheid in Nederland. Daarnaast kun je gebruikmaken van de website lightpollutionmap.info om op zoek te gaan naar locaties met weinig lichtvervuiling.

Bronnen

1. https://geografie.nl/artikel/lichtvervuiling
2. https://www.bever.nl/blog/outdoor/donkerste-plekken-in-nederland.html
3. https://zoomacademy.nl/blog/dit-zijn-nederlandse-locaties-met-zo-min-mogelijk-lichtvervuiling-voor-astrofotografie
4. https://avondfotografie.nl/donkere-plekken-in-nederland-om-de-sterrenhemel-te-fotograferen/
5. https://www.atlasleefomgeving.nl/hemelhelderheid-in-nacht-zonder-bewolking
6. https://outdoorinspiratie.nl/sterren-kijken-nederland/
7. https://maps.google.it/maps/about/
8. https://www.atlasleefomgeving.nl/nieuws/laat-donker-weer-donker-zijn-3-manieren-om-sterren-te-kijken