Nederland’s Minst Groene Steden: Fakten, Cijfers en Locaties

In de jaren dat de groene maatregelen in het land op voorgrond komen, blijkt er nog veel verbetering mogelijk te zijn in bepaalde gemeenten. In de context van duurzaamheid, stadsontwikkeling en leefbaarheid is groen een essentieel onderdeel van een aantrekkelijke woning- en wijkstructuur. In dit artikel bespreken we de minst groene steden in Nederland, met aandacht voor de cijfers, de onderliggende trends, en wat dat betekent voor toeristen en bezoekers.

De Groenste en Minst Groene Gemeenten

Volgens de gegevens van 2021, zoals gepresenteerd door Waarstaatjegemeente.nl en andere betrouwbare bronnen, is Vaals de meest groene gemeente in Nederland. Ongeveer 75,8% van de oppervlakte is groen, exclusief agrarisch land. Daarnaast scoren de gemeenten in de dichtbevolkte regio’s in het westen van het land, zoals Zuid-Holland, veel minder op groen. De minst groene gemeenten zijn Katwijk en Westland, met respectievelijk 20% en 21% groenoppervlakte. Dit betekent dat deze steden relatief weinig ruimte hebben voor parken, struiken, bomen en openbare groene zones.

Groene Index: Hoe Wordt Groen Gemeten?

De groenindex wordt bepaald door de hoeveelheid groen in de bebouwde kom per vierkante meter. Hierbij worden bomen, struiken en openbaar groen meegerekend, terwijl agrarisch land buiten beschouwing blijft. De data is gebaseerd op buurtniveau, zodat men niet alleen kijkt naar de totale oppervlakte van een gemeente, maar ook naar de verdeel van groen over verschillende wijkstructuren.

De gegevens dateren uit 2021, het meest recente jaar waarvoor nationale data beschikbaar is. Dit betekent dat de huidige situatie mogelijk iets verder is veranderd, maar geen recente cijfers zijn voorhanden.

De Minst Groene Steden van Nederland

1. Katwijk

Katwijk is volgens meerdere bronnen, inclusief de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de minst groene gemeente van Nederland. Met een groenpercentage van 20%, is Katwijk een duidelijke uitschieter aan de onderkant van de lijst. De gemeente ligt in de Randstad, wat een verklaring kan zijn voor de lage score, gezien de hoge bevolkingsdichtheid en de uitgebreide bebouwing.

De lage hoeveelheid groen heeft gevolgen voor de leefbaarheid en het klimaat van de stad. In dichtbevolkte steden zoals Katwijk kan het ontbreken aan groen ertoe leiden dat temperatuurpieken in de zomer groter zijn, en dat er minder natuurlijke schaduw beschikbaar is.

2. Westland

Westland scoort net iets beter dan Katwijk, met een groenpercentage van 21%. Hoewel het slechts een percentage hoger is dan Katwijk, is dit genoeg om het de tweede plek op de lijst te geven. De gemeente ligt in de regio Zuid-Holland, waar ook de meeste steden met weinig groen zijn gevestigd.

Westland is een agrarische regio, waar veel land wordt gebruikt voor de voedingsproductie. Toch blijft de hoeveelheid groen in de bebouwde kom laag, wat wijst op de uitdagingen die landbouwgebieden hebben bij het integreren van groen in de wijkstructuur.

3. Amsterdam

Hoewel Amsterdam niet het minst groene gemeente is van Nederland, scoort de hoofdstad wel het slechtst onder de grote steden. Met 25,9% groen in de bebouwde kom, is het duidelijk dat de stad een aanzet nodig heeft om het aandeel groen te verhogen. In de Randstad zijn de steden in het algemeen minder groen dan in het noord- en oostelijk deel van het land.

Amsterdam heeft in recente jaren wel enige verbetering laten zien, wat volgens onderzoek van Wageningen UR een positief signaal is. Toch blijft het uitdagingen hebben, met name in gebieden die intensief bebouwd zijn en waar het moeilijk is om extra groen aan te brengen.

4. Dordrecht

Dordrecht, een stad in Zuid-Holland, scoort ook slecht in termen van groen. Volgens onderzoek van de Universiteit Wageningen staat Dordrecht op plek 357 van 388 in de groenindex. Dit betekent dat de stad bijna in het onderste tientje van Nederland terechtkomt op dit vlak. De bebouwde kom van Dordrecht is relatief kaal en grijs, wat een uitdaging is voor de leefbaarheid en het klimaat.

Wethouder Piet Sleeking van Dordrecht pleitte in 2023 al voor minder terrastegels in particuliere tuinen en meer groen. Hij benadrukte dat extra groen in de stad kan helpen bij wateroverlast, een probleem dat Dordrecht in de zomer vaak treft.

Groene Tendensen in Nederland

Steden met Verbetering

Hoewel de minst groene steden duidelijk zijn, is er ook goed nieuws. Volgens Wageningen UR is er enige toename van groen in de grootste steden van Nederland, zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Deze steden weten het aandeel groen in hun gemeenten te verhogen, wat een positieve trend is.

De analyse van Wageningen UR laat ook zien dat Heerlen, Emmen en Lelystad bovenaan staan in de groenindex. Deze steden hebben het meeste openbaar groen per woning, wat een voorbeeldfunctie kan hebben voor andere gemeenten die proberen hun groenpercentage te verhogen.

Groene Stad Challenge

Een ander initiatief dat aandacht vraagt is de Groene Stad Challenge, een initiatief van Sweco, Husqvarna en NL Greenlabel. In deze challenge volgen gemeenten de kwaliteit en hoeveelheid groen in hun wijkstructuur. De editie van 2022 toonde aan dat Assen in Drenthe de groenste stad is van Nederland, met bijna 60% groenoppervlakte. Bloemendaal is het groenste dorp van Nederland.

Deze initiatieven tonen aan dat er duurzame groene ontwikkeling mogelijk is, en dat gemeenten met het juiste beleid aanzet kunnen geven aan de vermeerdering van groen in hun wijkstructuur.

Groene Provincies

Drenthe en Noord-Brabant

De meest groene provincies zijn Drenthe en Noord-Brabant. In deze regio’s is meer dan 50% van de oppervlakte groen, wat betekent dat er relatief veel ruimte is voor parken, bos, struiken en andere groene zones. De Waddeneilanden, zoals Terschelling, scoren ook hoog op groen, met meer dan 52% laag groen.

Zuid-Holland

Aan de andere kant, Zuid-Holland scoort het slechtst op groen. De minst groene provincie in Nederland, met ongeveer 39% groen. De Randstad is hier het duidelijkste voorbeeld van, met dichtbevolkte steden die weinig ruimte hebben voor groen.

Groen en Leefbaarheid

Groen en het Klimaat

Groen heeft een directe invloed op het klimaat in steden. Het zorgt voor natuurlijke schaduw, vermindert hittepieken in de zomer en helpt bij het verlagen van luchtvorming. In steden met weinig groen, zoals Katwijk en Dordrecht, kan dit leiden tot hottestreet-effecten, waarbij binnensteden aanzienlijk warmer zijn dan de omgeving.

Groen en Biodiversiteit

Buiten het klimaat heeft groen ook een positieve invloed op biodiversiteit. Parken, struiken en bomen bieden woonruimte voor dieren en insecten, en draagt bij aan een gezonder ecosystem. In steden met weinig groen is dit ecologisch evenwicht vaak minder goed, wat een extra uitdaging is voor de leefomgeving.

Groen en Gezondheid

Groen heeft ook een positieve invloed op de gezondheid van inwoners. Studies tonen aan dat mensen in groene steden minder stress ervaren, beter slapen en minder geneesmiddelen gebruiken. Groen biedt ook mogelijkheden voor recreatie, zoals wandelen, fietsen of sporten, wat de lichaamsbeweging bevordert.

Uitdagingen en Mogelijkheden

Beperkte Ruimte

Een van de grootste uitdagingen voor steden met weinig groen is ruimtelijke beperking. In de Randstad is het moeilijk om grote groene zones aan te leggen, gezien de hoge bevolkingsdichtheid en de uitgebreide bebouwing. Dit betekent dat gemeenten vaak moeten innovatief zijn bij het integreren van groen in de wijkstructuur.

Mogelijke oplossingen zijn groene daken, bijkomend groen in straten, minder terrastegels en meer bomen langs wegen. In Dordrecht pleitte wethouder Sleeking al voor meer groen in particuliere tuinen, wat een praktische aanpak is.

Financiële Beperkingen

Een andere uitdaging is het budget dat beschikbaar is voor groenbeleid. Niet alle gemeenten kunnen investeren in grote parken of groene infrastructuur. In dit geval is het belangrijk dat kleinere maatregelen worden genomen, zoals het planten van bomen, het aanleggen van struiken of het stimuleren van groene daken.

Verandering van Houding

Een belangrijke factor is ook de houding van inwoners en bedrijven. In steden met weinig groen is het vaak het geval dat mensen minder belang hechten aan groen in hun omgeving. Het is daarom belangrijk om bewustmaking te doen en het belang van groen te benadrukken bij zowel particulieren als bedrijven.

Conclusie

De minst groene steden in Nederland, zoals Katwijk, Westland en Dordrecht, tonen aan dat er nog veel werk moet gebeuren om de groenindex te verbeteren. Deze gemeenten scoren duidelijk onder het landsgemiddelde, met name in de Randstad en andere dichtbevolkte regio’s. De groenindex is een waardevolle indicator voor de leefbaarheid, het klimaat en de gezondheid van inwoners.

Toch is er ook hoop. In steden zoals Amsterdam, Heerlen en Emmen is er enige verbetering te merken in het aandeel groen. Initiatieven zoals de Groene Stad Challenge en onderzoeken van Wageningen UR tonen aan dat het mogelijk is om het groenpercentage te verhogen, ook in dichtbevolkte steden.

Voor toeristen en bezoekers betekent dit dat bepaalde steden in Nederland minder groen zijn dan andere, wat een aspect kan zijn bij het plannen van een reis. Voor hotels en toeristenwoningen is het belangrijk om dit in kaart te brengen en te communiceren, zodat bezoekers een realistische verwachting kunnen vormen over de leefomgeving van de stad.

Bronnen

1. Vaals is de meest groene gemeente van Nederland
2. Westland na Katwijk minst groene gemeente van Nederland
3. Dordrecht bijna minst groene stad van Nederland
4. Ranglijst groenste gemeenten van Nederland
5. Katwijk en Westland minst groene gemeenten van Nederland
6. Katwijk en Westland minst groene gemeenten van Nederland
7. Groenste steden en dorpen van Nederland bekend