Mooiste fietsgebieden in Nederland voor een actieve vakantie
juli 14, 2025
De duurzaamheid van gemeenten in Nederland is een maatstaf die steeds relevanter wordt in het licht van klimaatverandering en het streven naar een duurzamere leefomgeving. In 2023 publiceerde energiebedrijf Vattenfall de Duurzaamheidsindex van Nederlandse gemeenten, een onderzoek dat aantoont hoe huishoudens duurzaamheid toepassen in en om hun woning. Deze index is gebaseerd op drie kernfactoren: de mate van verstening van tuinen, het aantal zonnepanelen per woonhuis en het aantal ISDE-subsidieaanvragen. Op basis van deze gegevens werd een landelijke vergelijking gemaakt, waaruit bleek dat bepaalde steden en regio’s op het verkeerde spoor zitten.
In dit artikel worden de minst duurzame steden in Nederland nader geanalyseerd, met aandacht voor de data, de context en de mogelijke oorzaken van de lagere duurzaamheidsscores. Bovendien worden de steden vergeleken met duurzaamheidspioniers in het land, om inzicht te geven in de bredere trends en uitdagingen rondom duurzaam wonen in Nederland.
De index en de methode
De Duurzaamheidsindex van Nederlandse gemeenten is opgesteld door Vattenfall, met gebruikmaking van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Rijkswaterstaat en Cobra Groeninzicht. Deze drie parameters worden gebruikt om een score te berekenen per gemeente, met het landelijk gemiddelde als referentiepunt (0%). Een positief percentage betekent dat de gemeente beter scoort dan gemiddeld op duurzaamheid, terwijl een negatief percentage aangeeft dat de gemeente onder de norm presteert.
De drie factoren die bepalen hoe duurzaam een gemeente is, zijn als volgt:
- Verstening van tuinen: Gemeten aan de mate van betegeling in particuliere tuinen.
- Zonnepanelen: Het aantal woningen dat zonnepanelen heeft, en het vermogen van deze installaties.
- ISDE-subsidieaanvragen: Het aantal particuliere huishoudens dat subsidie heeft aangevraagd voor duurzame maatregelen.
Deze drie elementen worden gecombineerd om een samengestelde score te verkrijgen, die vervolgens per gemeente en provincie bepaalt of de duurzaamheid boven of onder het landelijk gemiddelde ligt.
De vijf minst duurzame gemeenten
De index toont aan dat de vijf minst duurzame gemeenten in Nederland allemaal binnen één provincie liggen: Zuid-Holland. Deze regio scoort als de minst duurzame van het land met een gemiddelde score van -14,1%. De gemeenten die het slechtst presteren zijn:
- Schiedam (-55,1%) – de minst duurzame gemeente van Nederland
- Den Haag (-46,7%)
- Maassluis (-46%)
- Capelle aan den IJssel (-44,7%)
- Leiden (-44,5%)
Schiedam staat hier duidelijk bovenaan de lijst. De lage score wordt voornamelijk veroorzaakt door een hoog versteend tuinpercentage, namelijk 74,3%. Slechts weinig woningen zijn uitgerust met zonnepanelen, en het aantal ISDE-subsidieaanvragen is relatief laag. In combinatie met de uitgebreide betegeling van particuliere tuinen, leidt dit tot een sterk negatieve score.
Den Haag, Maassluis, Capelle aan den IJssel en Leiden volgen met scores rond de -44% en -46%. Ook deze steden hebben hoge percentages versteende tuinen, variërend tussen 64,6% (Rotterdam) en 78,1% (Maassluis). De toepassing van zonnepanelen en duurzaamheidssubsidies is hier aanzienlijk lager dan in de landelijke gemiddelde.
Versteende tuinen: een landelijke trend
Een van de meest opvallende trends in de Duurzaamheidsindex is de hoge mate van betegeling van particuliere tuinen. Volgens de data van Cobra Groeninzicht is 40% van alle Nederlandse tuinen versteend, wat betekent dat het oppervlak bedekt is met stenen, asfalt of beton in plaats van gras, struiken of bomen.
Zuid-Holland scoort het hoogst op deze factor, waar ruim de helft van het totale tuinoppervlak is versteend. In de gemeente Maassluis is dit zelfs het geval voor 78,1% van de particuliere tuinen. Dit maakt Maassluis tot een van de meest betegelde steden van Nederland.
Aan de andere kant is Bloemendaal (Noord-Holland) de groenste gemeente van het land, met slechts 17,3% versteend tuinoppervlak. Hier is het gebruik van groen in particuliere tuinen veel meer gecultiveerd.
Andere steden met hoge percentages versteende tuinen zijn:
- Vlaardingen (73,4%)
- Capelle aan den IJssel (69,8%)
- Rotterdam (64,6%)
- Eindhoven (60,2%)
- Geertruidenberg (61,2%)
- Urk (66,3%)
- Nissewaard (66,6%)
Deze cijfers tonen duidelijk aan dat het versteend tuinoppervlak een belangrijke factor is in de duurzaamheidsscores van gemeenten. In steden met hoge percentages betegeling is het moeilijker om duurzame maatregelen effectief toe te passen, zoals het gebruik van zonnepanelen of groene daken.
Duurzaamheid in Zuid-Holland: een regio met tegenstrijdige trends
Hoewel Zuid-Holland als geheel de minst duurzame provincie van Nederland is, zijn er ook steden binnen de regio die beter presteren dan gemiddeld. De Duurzaamheidsindex wijst bijvoorbeeld op dat huishoudens in Midden-Delfland het best scoren binnen Zuid-Holland. Hier doet men het ruim twee keer beter dan landelijk gemiddeld (2,4).
In Zoeterwoude en Molenlanden is de duurzaamheidsscore ook hoger dan het landelijk gemiddelde, met respectievelijk 2,3 en 2,1. In Zuidplas scoort het landelijk gemiddelde net boven de norm, met een score van 1,1.
Deze tegenstrijdige trends binnen Zuid-Holland tonen aan dat het niet om de gehele regio gaat, maar dat het een kwestie van lokale omstandigheden is. In sommige gemeenten wordt duurzaamheid wel actief beoefend, terwijl andere steden er minder aandacht voor hebben.
Zonnepanelen en subsidieaanvragen: tekort aan duurzame maatregelen
Nabij het versteend tuinoppervlak is het gebruik van zonnepanelen en het aanvragen van duurzaamheidssubsidies een tweede belangrijke factor in de Duurzaamheidsindex. In Zuid-Holland kiezen huishoudens de minst vaak voor zonnepanelen, wat bijdraagt aan de lage scores in de index.
In de minst duurzame steden zoals Schiedam, Den Haag en Maassluis is het gebruik van zonnepanelen beperkt. Ook het aantal ISDE-subsidieaanvragen is relatief laag in deze gemeenten. Dit betekent dat duurzame investeringen in woningen en het omgevingsbeheer minder vaak worden gedaan in vergelijking met de landelijke norm.
In tegenstelling hiermee is Tynaarlo (Drenthe) de duurzaamste gemeente van Nederland, met een score van 71,2%. Hier zijn veel zonnepanelen op daken geplaatst, en wordt vaak gebruik gemaakt van duurzaamheidssubsidies. Ook de tuinen zijn hier vaak groen, wat bijdraagt aan de hoge score. Andere duurzaamheidspioniers zijn Borsele (Zeeland), Mook en Middelaar (Limburg), Aa en Hunze (Drenthe) en Weststellingwerf (Friesland).
De rol van energiebedrijven en overheidsdata
De Duurzaamheidsindex van Vattenfall is een initiatief dat aantoont hoe energiebedrijven en overheidsinstellingen samenwerken om duurzaamheid in kaart te brengen. Door gebruik te maken van data van het CBS, de RVO en Cobra Groeninzicht, is het mogelijk geweest om een landelijke vergelijking te maken die op transparante en betrouwbare data is gebaseerd.
Vattenfall benadrukt in de publicatie van de index dat het doel is om gemeenten en huishoudens bewust te maken van hun duurzaamheidsscore en eventueel te stimuleren om verbeteringen aan te brengen. De index kan dienen als uitgangspunt voor beleidsmakers en burgers om actie te ondernemen op het gebied van duurzamheid.
Conclusie
De Duurzaamheidsindex van Nederlandse gemeenten toont aan dat duurzaamheid in Nederland nog lang niet uniform is. In Zuid-Holland, en met name in steden zoals Schiedam, Den Haag en Maassluis, is er nog veel ruimte voor verbetering. De hoge mate van versteend tuinoppervlak, het lage gebruik van zonnepanelen en het geringe aantal subsidieaanvragen zijn belangrijke factoren die leiden tot lage scores in de index.
Aan de andere kant tonen steden zoals Tynaarlo, Borsele en Mook en Middelaar aan dat duurzaamheid wel degelijk haalbaar is, mits er bewust keuzes worden gemaakt op het gebied van energiegebruik, tuinonderhoud en duurzame investeringen. Deze gemeenten kunnen dienen als voorbeelden voor andere steden die hun duurzaamheidsscore willen verbeteren.
De publicatie van de index door Vattenfall is een waardevolle bijdrage aan het duurzaamheidsbeleid in Nederland. Het biedt inzicht in de huidige stand van zaken en kan dienen als uitgangspunt voor verdere acties op gemeentelijk, regionaal en landelijk niveau.