Nederland fietsen op knooppunten: een toegankelijk netwerk voor elke fietser
juli 16, 2025
Het militair oefendorp Marnehuizen vormt sinds de jaren negentig een unieke trainingssimulatie voor het Nederlandse leger en andere defensieve organisaties. Gelegen in het oefenterrein Marnewaard in de provincie Groningen, is het dorp niet bedoeld om bewoond te worden, maar om soldaten, politie en brandweer te trainen in stadsgevechten, urban search and rescue, en andere situaties die in stedelijke omgevingen kunnen optreden. Samen met het oefenterrein en de omliggende faciliteiten vormt het een centrale plek voor tactische oefeningen.
In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de geschiedenis, uitrichting en toepassingen van het oefendorp Marnehuizen. Ook wordt beschreven hoe het oefendorp zich verhoudt tot andere oefenlocaties in Nederland en wat de toekomstplannen zijn voor een tweede oefendorp in verstedelijkt gebied.
Historische ontwikkeling en doelstellingen
Het oefendorp Marnehuizen is ontstaan uit de behoefte om militairen te trainen in stadsgevechten zonder dat zij naar het buitenland hoeven reizen. In de jaren tachtig werden de eerste plannen gemaakt voor een "ruïnedorp", een dorp dat volledig bedoeld is voor oefeningen in verstedelijk gebied. De eerste bouwactiviteiten begonnen in 1990, waarbij eerst 17 kale casco’s werden opgericht, zonder interieur of opsmuk, en omgeven door autowrakken.
In de jaren negentig, vooral na de Joegoslavische oorlog, werd de behoefte aan realistische stadsgevechts-training nog duidelijker. In 1999 werd het oefendorp officieel in gebruik genomen. Sindsdien is het uitgebreid tot een complex van 122 objecten, waaronder huizen, een stuk spoorweg met station, winkels, een supermarkt, een tankstation, loodsen en een ondergronds rioolstelsel. Het dorp is ontworpen om realistische omstandigheden te creëren voor tactische oefeningen in stedelijke omgevingen.
Het oefendorp is een onderdeel van het oefenterrein Marnewaard, dat grenst aan de Willem Lodewijk van Nassaukazerne. Het oefendorp wordt niet alleen gebruikt door de Nederlandse krijgsmacht, maar ook door de politie, brandweer, Mobiele Eenheid, en buitenlandse strijdkrachten zoals de DSI en de FBI.
Uitrusting en oefenmethoden
Het oefendorp Marnehuizen is uitgerust met een laser-oefensysteem van oorlogsfabrikant Saab, waarmee soldaten en tactische eenheden kunnen oefenen in stadsgevechten. Het systeem maakt gebruik van geavanceerde technologie, inclusief sensoren en simulatieprogramma's, om realistische tactische situaties te creëren. De militairen oefenen met gecontroleerde munitie, drones en helikopters, zodat ze leren om te gaan met moderne oorlogvoering in complexe stedelijke omgevingen.
Het oefendorp biedt ook de mogelijkheid om oefeningen uit te voeren in samenwerking met andere organisaties zoals de politie en de brandweer. Dit maakt het een multidisciplinair oefencomplex dat niet alleen gericht is op militaire training, maar ook op coördinatie in crisissituaties.
Toepassingen en toegang
Het oefendorp Marnehuizen wordt gebruikt voor diverse toepassingen. Naast trainingen voor het leger wordt het ook door de Mobiele Eenheid gebruikt voor simulaties van gevaarsbeheersing. Daarnaast worden er regelmatig oefeningen uitgevoerd in samenwerking met buitenlandse defensieve organisaties. Het dorp is geopend voor bepaalde groepen die op training zijn, maar het is geen openbare locatie.
Ook voor civiele doeleinden wordt het oefendorp gebruikt. Zo is er een wandelroute langs het oefenterrein die deel uitmaakt van de Europese wandelroute E9. De route loopt langs het terrein en biedt bezoekers een kijkje op het oefencomplex vanaf een veilige afstand.
Samenstelling en uitstraling
Het oefendorp is opgebouwd uit kale casco's, autowrakken en diverse oefenstructuren. De bebouwing is bedoeld om realistische omstandigheden te creëren, maar biedt geen woning. Het dorp is ontworpen om oefeningen in verstedelijk gebied mogelijk te maken, inclusief situaties waarin militairen, politie of brandweer in gebouwen moeten opereren. De uitstraling van het dorp is sober en functioneel, zonder luxe of belevingsaspecten.
Het oefendorp is onderdeel van een groter oefencomplex. Het oefenterrein Marnewaard is het grootste militaire oefenterrein in Nederland, met een uitgebreid landschap van weilanden en bossen. Hier worden diverse oefeningen uitgevoerd, variërend van kleinere tactische oefeningen tot grote oorlogssimulaties.
Vergelijking met andere oefendorpen in Nederland
Naast Marnehuizen zijn er nog andere oefendorpen in Nederland. Zo is er het oefendorp Oostdorp in het Veluwse Infanterie Schietkamp Harskamp. Dit dorp telt 34 huizen en is beduidend kleiner dan Marnehuizen. Ook is er een oefendorp bij het Brabantse dorp Ossendrecht, dat specifiek is voor de Mobiele Eenheid. Deze dorpen vormen samen met Marnehuizen de basis voor verstedelijkte oefeningen in Nederland.
De behoefte aan meer training in verstedelijk gebied is groot. Op dit moment vindt slechts 10% van de oefeningen plaats in verstedelijk gebied, terwijl Defensie deze percentage wil verhogen naar 50%. Daarom zijn plannen gaande voor een nieuw oefendorp. Momenteel zijn er vijf mogelijke locaties in overweging genomen:
- Nassau Dietz Kazerne, Gemeente Cranendonck, Noord Brabant.
- Oefenterrein Weerterheide, Gemeente Weert, Limburg.
- Oefenterrein Marnewaard, Gemeente Het Hogeland, Groningen.
- Oefenterrein Leusderheide, Gemeenten Leusden, Soest en Amersfoort, Utrecht.
- Oefenterrein De Haar, Gemeente Midden-Drenthe, Drenthe.
Uit onderzoek is gebleken dat het oefenterrein Weerterheide de meest geschikte locatie is. Het is al een bestaand militair oefenterrein, heeft voldoende ruimte voor een oefendorp en ligt in het zuiden van het land, wat het mogelijk maakt om de oefenactiviteiten beter te verspreiden. Andere locaties zijn afgezet vanwege logistieke of lokale bezwaren. De uiteindelijke locatie voor het nieuwe oefendorp wordt in 2025 verwacht bekendgemaakt.
Invloed op omgeving en lokale gemeenschap
De plannen voor een nieuw oefendorp zijn niet zonder gevolgen voor de omgeving en lokale gemeenschappen. In Cranendonck bijvoorbeeld zou het oefendorp pal naast een asielzoekerscentrum komen te staan, wat leidt tot ethische en sociale vragen. Op andere locaties zijn er bezwaren van inwoners ten aanzien van geluidsoverlast, luchtverontreiniging en een mogelijke afname van de woningwaarde. Defensie probeert deze bezwaren te sussen door regelingen te maken voor schadevergoedingen en door communicatie met de lokale bevolking.
Conclusie
Het militair oefendorp Marnehuizen vormt een unieke en essentiële locatie voor de training van militairen, politie en brandweer in verstedelijk gebied. Het is ontworpen om realistische omstandigheden te creëren in een simulatieomgeving, waarin tactische oefeningen worden uitgevoerd met geavanceerde technologie. Het dorp is onderdeel van het oefenterrein Marnewaard in de provincie Groningen en wordt niet alleen gebruikt door het leger, maar ook door andere defensieve organisaties en buitenlandse strijdkrachten.
Hoewel Marnehuizen het grootste en bekendste oefendorp in Nederland is, zijn er plannen voor een tweede complex om de training in verstedelijk gebied verder te verhogen. De uiteindelijke locatie voor dit tweede oefendorp wordt verwacht in 2025. Tussen de plannen en de realiteit zit echter ook ruimte voor lokale bezwaren en ethische vragen. De implementatie van het nieuwe oefendorp zal daarom een zorgvuldige afweging vereisen.
Het oefendorp Marnehuizen blijft echter een centrale plek in de oefenstrategie van het Nederlandse leger en andere defensieve organisaties. Het biedt een unieke combinatie van tactische training en realistische simulatie, die essentieel is voor de voorbereiding op complexe situaties in stedelijke omgevingen.